Radyo Sputnik’te yayınlanan Meliha Okur’la Anlat Bana programında taban fiyata Temmuz artırımı tartışmaları masaya yatırıldı. Programa telefonla bağlanan Kocaeli Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Aziz Çelik, hususa ait değerlendirmelerde bulundu.
‘Yüksek enflasyon periyodunda artırımların 2-3 ayda bir yapılması gerekiyor’
Enflasyon farkının artırımla tıpkı şey olmadığını tabir eden Çelik, “Enflasyon farkı, altı aylık vakit içerisinde yaşanan enflasyon üzerinden, geçmişte kaybedilenlerin gecikmiş olarak telafi edilmesinden ibarettir. Örneklendirirsek; minimum fiyat 1 Ocak’tan itibaren 4 bin 253 lira oldu. Ancak Ocak ayının sonunda taban fiyatlı enflasyon nedeniyle 472 lira alım gücünü kaybetti. Şubat ayında bu 699 lira oldu. Mart ayında bir minimum fiyatlı, 1 Ocak’taki tarihe nazaran 970 lira gerideydi. Nisan’da bu 1350 lira oldu, Mayıs’ta alım gücündeki düşüş 1515 liraya ulaştı. Haziran enflasyonu açıklandığında alım gücündeki düşüş muhtemelen 2000 liranın üzerine çıkacak. Birinci beş ayda, beş aylık toplam minimum fiyat içerisinden 5000 liralık alım gücü kaybedildi. Temmuz’da ne olacak? Fiyatlara geçmiş kayıplar karşılanmaksızın enflasyon farkı eklenecek. Yüksek enflasyon devrinde altı aylık, bir yıllık fiyat artırımları ücretlileri, maaşlıları, emeklileri süründürür. Yüksek enflasyon periyodunda bu artırımların 2-3 ayda bir yapılması gerekiyor” dedi.
‘TÜİK ülkemizdeki emek gelirlerinin tamamını belirliyor’
Türkiye’de enflasyon farkının TÜİK tarafından belirlendiğini hatırlatan Çelik, “TÜİK Türkiye’nin en büyük patronu durumunda. Memur maaş artışı, iş emekli maaşının, memur aylık maaşının artışı, toplu mukaveledeki kamu emekçilerinin birinci altı aydan sonra fiyatlarındaki artış, TÜİK’in belirlediği TÜFE’ye nazaran oluyor. Münasebetiyle TÜİK ülkemizdeki emek gelirlerinin tamamını belirliyor. Hatta minimum fiyat tartışmaları da bunun üzerinden yürüyor. Minimum fiyattaki artış enflasyona nazaran olacak mı olmayacak mı tartışması. Burada karşımıza enflasyonu ölçme problemi ortaya çıkıyor ve TÜİK enflasyonu gerçek ölçmüyor. Bu nedenle Temmuz’da alınacak enflasyon farkı gerçekçi bir enflasyon farkı olmayacak” dedi.
‘Asgari fiyatı Türkiye’de hükümet belirlemez, üçlü bir konseyle belirlenir’
Türkiye’de taban fiyatın hükümet tarafından belirlendiği üzere bir algının olduğuna dikkati çeken Prof. Dr. Aziz Çelik, “Asgari fiyatı Türkiye’de hükümet belirlemez, üçlü bir heyetle belirlenir. Bunu hükümet açıklamaz ya da tek başına karar veremez. Kamuoyunda emekli aylıklarının belirlenmesi üzere taban fiyatın de hükümet tarafından belirlendiği istikametinde bir algı var. Bu iki nedenle yanlış, bir, hükümet tek başına bu türlü bir karar veremez, Türkiye’de kanunen taban fiyatta tek yetkili Taban Fiyat Tespit Komisyonu’dur. Kurulda Çalışma Bakanlığı, patron ve emekçiler beşer bireyle temsil edilir ve alınan kararlar Resmî Gazete’de yayınlanır. Hükümet ne yapar? Emekçi ve patron kanadını yanına alıp minimum fiyatın belirlenmesi konusunda yük koyabilir. İki, hükümetin çalıştırdığı kamu emekçilerinin hiçbiri minimum fiyatlı değildir, münasebetiyle bu direkt hükümetin ödediği bir fiyat değildir. Özel bölüm patronlarını ilgilendiren bir şeydir. Hükümetin çalıştırdığı kamu personellerinin fiyatları toplu mukavele ile belirlenir. Hükümet kendi çalışanlarına da bir ödeme yapmaz. Hasebiyle bunun bütçeyle bir alakası yoktur, hükümet tarafından yapılan bir ödeme de değildir” dedi.
‘Temmuz ayı değerli bir gösterge olacak’
Asgari fiyatın ne kadar olacağına ait öngörülerde bulunan Çelik, “Bir ekip rivayetler var. Onlardan biri taban fiyatın brütünün net olarak ödenmesi. Minimum fiyat brüt olarak 5 bin 4 lira. Minimum fiyat vergiden istisna tutuldu lakin üzerinden toplumsal sigortalar primi ve işsizlik sigortası primi kesiliyor. Bu da yaklaşık 750 lira civarında. Bir başka rivayet, hükümetin diğer bir karara gerek kalmaksızın prim kesintilerini bütçeden karşılayarak taban fiyatın brütünü nete çıkarması, yani 5 bin 4 lira yapması. Patronlara ek bütçeden sigorta prim takviyesi tanınıyor lakin bütçede personellere sigorta prim takviyesi yok. 2008’den bu yana patrona verilen yüzde 5’lik takviye, bütçeden 140 milyar lira çıkmasına neden oldu. Ek bütçede emekçinin sigorta prim hissesinin ve işsizlik sigortası prim hissesinin bütçeden karşılanması yok lakin tahminen Meclis’e geldiğinde gündeme gelebilir. Bütçede kaynak yok diyerek bunu işsizlik sigortası fonuna yıkabilirler lakin buradan işsizlere ödenen paradan daha çok patrona fon ödemesi yapılıyor. Bu durumda sendikaların ses çıkarması lazım. Başka bir senaryo ise artış ölçüsünün seçime bağlı olarak değişmesi. Sonbaharda seçim düşünülüyorsa emekçilere de emeklilere de enflasyon farkı dışında bir düzeltme yaparlar ancak seçim düşünmüyorlarsa yalnızca personel ve emekliye enflasyon farkı, minimum ücretliye de 5 bin liranın üzerine çıkan yüzde 20 civarında sembolik bir artış yapabilirler. Seçim düşünüyorlarsa önemli bir artış yapmak zorundalar. Bu fiyat seviyeleriyle sonbaharda seçime gidilmez. Temmuz ayı kıymetli bir gösterge olacak, hükümetin çizeceği tavır biraz seçime bağlı olacak” dedi.