Ahmet Hamdi Tanpınar kimdir
Vakit mefhumuna bir öbür bakan şiirleri romanları ve edebiyat tarihi araştırmalarıyla Bakırköy Ucuz Escort bilinse de edebiyattaki yerinin yanında kişiliğiyle dikkat çeken Ahmet Hamdi Tanpınar ın hayat öyküsüdür
Ne içindeyim vaktin
Ne de tamamıyla dışında
Yekpare geniş bir anın
Parçalanmaz akışında
Vaktin Ahmet Hamdi Bakırköy Yabancı Escort nin hafızasından ve edebiyatından akışı üzerine düşündüm daima Ona nazaran vakit çok katmanlıydı öylesine akıp geçemezdi Şiirlerine ve romanlarına da sirayet ettiği üzere o anın içinde erittiği geçmiş ve geleceği Bakırköy Anal Escort bir bütün olarak görüyordu Tahminen de vakti değerlendirdiği üzere yaşıyordu hayatı Hayal estetiğini yapıtlarında sıkça işlerken Doğu ve Batı sentezindeydi Edebiyatın yanında musiki ve fotoğraf üzere sanatın diğer tondan çağıran Bakırköy Masöz Escort alanlarına da ilgi duyuyordu Bu yazı bir yerden sonra Ahmet Hamdi nin daima yarım kalmışlık hissinin kıskacında yol alışının ancak daima bir türlü alamadığını hissedişinin kıssasına dönüştü Hepimizde olacağı üzere Bakırköy Otele Gelen Escort arkasında yarım kalmış çok şey bıraktı Başkalarından farkı o yaşarken de her an bunu iliklerine kadar hissederek yaşadı
Çocukluğu ve eğitim hayatı
Ahmet 23 Haziran 1901 yılında İstanbul da Şehzadebaşı nda üç çocuklu Nesime Bahriye Hanım ve Hüseyin Fikri Efendi nin ikinci çocukları olarak dünyaya geldi Yazma tutkusunu hayata geçirmek istediğinde isminin yanına bir de mahlas olarak Hamdi yi alacak ve ismini değerli muharrirler ortasına Ahmet Hamdi Tanpınar olarak yazdıracaktı
Annesi Nesime Bahriye Hanım Trabzonlu Kansızzade lerden deniz yüzbaşısı Ahmed Beyefendi ve Emine Hanım ın kızlarıydı Dedesi Batum da müftülük yaptığı için Müftüzadeler olarak anılan aileye mensup babası ise aslen Batumluydu 1871 yılında İstanbul a gelen Hüseyin Fikri Efendi medrese eğitimi aldıktan sonra memuriyet hayatına kadı olarak başlamıştı 1918 yılında emekli olana dek çeşitli vilayetlerde kadılık yapmıştı Ahmet in çocukluğu babasının memuriyeti sebebiyle Ergani Kerkük Musul Antalya oradan oraya gezmekle geçti 1902 1905 yılları ortasında Ergani Maden delerdi Sonra İstanbul a döndüler
Ahmet Hamdi üç yaşına ilişkin bir keşfini şöyle anlatıyordu
Ergani Madeni nde üç yaşımda iken bir gün kendime rastladım Çok karlı bir gündü Ben sıcak ve buğulu bir camdan karla örtülü bir bayıra bakıyordum Sonra ansızın kar tekrar yağmağa başladı Bir çeşit çok lezzetli bir hayranlık içinde kalmıştım Bu ânı her karlı günde hatırlar ve yağmasını beklerim
Orhan Okay yıllar sonra kaleme aldığı Bir Hülya Adamının Romanı Ahmet Hamdi Tanpınar Şubat 2010 Dergâh Yayınları biyografisinde Ahmet Hamdi nin bu keşfini şöyle yorumlayacaktı
Yukarıdaki tabirin son cümlesinde o ânı hatırlamak hatta karın tekrar yağmasını bekleyerek bu hatıranın uyanmasını istemek Tanpınar ın mizacına uygun bir iç zorlama yahut zihnî bir kurmaca üzere de düşünülebilir Bu kısa lakin ağır birkaç cümle ortasında üç söz Tanpınar estetiğinin anahtarlarını verir bakmak lezzet ve hayranlık Bu üç kavramın tabir ettiği ortak his ise bir kontamplasyon temâşâ psikolojisiyle tabir edilebilir Tıpkı cümleler içindeki netliği ve sarahati uzaklaştıran buğulu cam ifadesinin ardında flûlu biraz hüzünlü ancak daha çok empresyonist izlenimci tesir dikkate alınırsa Tanpınar ın estetik programının büyük bir modülü elde edilir Bütün bunların başında kendime rastladım demesi ise şahsiyetinin teşekkülündeki başka değerli nirengi noktalarının herhalde hepsinin baş tarafına gelmesi gereken bir formüldür Tanpınar hayatının çabucak her safhasında her hadise ve sanat yapıtı karşısında hep kendine rastlayan daha sonra da kendisiyle didişen insandır
1908 yılına dek İstanbul da yaşadılar Ahmet bu süreçte Ravza i Maarif İptidai Mektebi ne başladı 1908 1910 yılları ortası Sinop ta geçti eğitimine Sinop ta Rüştiye de devam etti 1910 1913 ortası Siirt te Fransız Dominicain Misyoner Mektebi nde okudu 1913 1914 yıllarında tekrar İstanbul a döndüler Vefa İdadisi nde sürdürdüğü eğitimine 1914 1916 yılları ortasında Kerkük te devam etti Bu devir düzgünden güzele okumaya tutulduğu bir okuma zevki kazandığı periyottu Yıllar sonra bugünlerden kelam ederken okudukları ortasında Kıssas ı Enbiya yı Cezmi yi ve Celâl i anacaktı Okumak bir dilim kızarmış ekmek üzerine serpilmiş şeker üzere çocukluğunun en özel lezzeti olarak damakta ömürlük bir tattı
1917 yılının Ekim ayında Hüseyin Fikri Efendi nin ataması bu kere de Antalya ya yapılmıştı Bir defa daha toparlanıp yola koyuldular lakin Nesime Bahriye Hanım rahatsızlandı Musul da mola verdiler Nesime Hanım çok dayanamamıştı onu tifüsten kaybettiler Annesini kaybetmek on beş yaşında birinci gençliğini yaşayan Ahmet Hamdi yi çok sarsmıştı Çocukluğu sinemanın en hoş yerinde elektriklerin kesilmesi üzere yarım kalmıştı güya Annesini kaybettikten sonra içinden eksilenlerle biraz daha büyümüş üzereydi acı insanı büyütüyordu Hatta kocatıyordu Hayallere bugünden sığınmaya başlamış acısına devayı şiirde aramıştı Yayımlanan birinci şiirlerinden biri annesini anlatıyordu
Nesime Hanım ı Musul da defnettiler Sonra da baba anneanne ve üç çocuklu bir aile olarak 1918 yılına kadar Antalya da yaşadılar Kocamış ruhuyla okumaya daha da sarıldı Ahmet Bu devirde Yahya Kemal in gazellerini keşfetmiş Ahmet Haşim onu derinden etkilemişti Ayrıyeten Yeni Mecmua yı da takip ediyordu 1918 yılında idadi lise eğitimini burada tamamlayan Ahmet Hamdi yi babası yükseköğrenimi için İstanbul a gönderdi
İstanbul un savaş sonrası yokluk yıllarıydı Beğenilen yoksulluk Ahmet Hamdi nin ömrüne sirayet edecekti Burada yatılı bir okula yerleşmeyi beklerken evvel Rami taraflarında yaşayan bir akrabasında kaldı Sonra da Kasımpaşa da yaşayan teyzesinin yanına geçti Kentin vaziyetinin yansımaları ve oradan oraya göçebe günler için yıllar sonra şöyle diyecekti
Formasyonum bu yıllar ve bu hâdiseler oldu
Ahmet Hamdi evvel Halkalı Baytar Mektebi ne yaptırdı kaydını Burada bir yıl yatılı eğitim gördükten sonra da Darülfünun a kaydını aldırdı İdeoloji ya da Tarih okumaya niyetliydi ki Yahya Kemal in Edebiyat kısmında ders verdiğini öğrendi Okumaya bilhassa de Yahya Kemal i okumaya düşkündü seçimini yapmıştı Çok şey öğrendi öğretmeninden Nedim i Baki yi Galib i Hepsi farklı lezzet farklı bir aydınlıktı Yalnızca Yahya Kemal mi daha öbür bedelli öğretmenleri de vardı Cenap Şahabettin Mehmed Fuat Köprülü Babanzâde Ahmed Naim Ömer Ferit Kam
Yahya Kemal in derslerini yalnızca Edebiyat öğrencileri takip etmiyordu Öbür kısımdan de ilgilenen pek çok genç vardı Ahmet Hamdi burada edebiyatseverlerden bir etraf edinmişti Ali Mümtaz Arolat Mustafa Nihat Özön Rıfkı Melul Meriç Lakin bugünlerden tanışıp ömür uzunluğu sürecek dostluğu Ahmet Kutsi Tecer le kurmuştu Daha sonra Yüksek Muallim Mektebi ne de yatılı olarak devam etti Buradaki arkadaşları da yeniden edebiyat kültür ve sanat alanında hoş işler yapacak isimlerdi Hasan Âli Yücel Nurullah Ataç Necmettin Halil Onan Mükrimin Halil Yinanç Birebir vakitte yatakhane arkadaşları olan Yücel ve Onan la da ömürlük bir dostluk kurmuşlardı
Ahmet Hamdi ömürlük seyahatini sözlerle yapmaya çoktan karar vermiş adımlarına sağlamlaştıracak renkler ekliyordu
Antalya ömründe ve yapıtlarında çok kıymetliydi
Okurken yaz tatillerinde Antalya ya ailesinin yanına gidiyordu Bu yıllarda seyahatler Antalya nın tabiatı denizi ve Güvercinlik ismi verilen deniz mağarası onu çok etkiliyordu Yıllar sonra bilhassa mağaradan şöyle kelam edecekti
Estetiğimin temeli olan hayal fikri biraz da bu mağaraya bağlıdır
1960 lı yılların başında Antalya Lisesi Edebiyat Öğretmeni Mehmet Özkaynak öğrencilerine Ahmet Hamdi Tanpınar a mektup yazmasını ödev olarak vermişti O mektuplardan birini cevaplamıştı Ahmet Hamdi Öğrenciye şöyle seslenmişti
Edebiyatı hakikaten seviyor musunuz Yapıtlarımla temasınız var mı Buralarını bilmiyorum Mektubunuzda beni layıkıyla okuduğunuzu gösteren bir emareye rastlamadım Yalnız lise talebesisiniz ve Antalya dasınız Yani 1918 1919 yılları ortasında aşağı üst benim yaşadığım hayatı yaşıyorsunuz İşte size bunun için yazıyorum Bulunduğunuz memleketin tahminen de orada doğdunuz hayatımda önemli bir yeri vardır Sizin sahillerinizde o denize bakarak o lodos dalgalarını seyrederek benim gençliğimde şimdikinden çok az verimli olan meyve bahçelerinde dolaşırken birinci şiirlerimi tasavvur ettim ve edebiyattan öteki bir şey yapamayacağımı anladım
Mektubun bir kısmında Antalya ya birinci gelişlerini denizin güneşin görünümünü ve bunların edebiyatına yansımasını bir vakitler yalnızca roman okumayı sevdiğini Antalya nın Huzur romanındaki tesirini uzun uzun şöyle anlatıyordu
Antalya ya 1916 sonbaharında geldik Oldukça büyümüştüm Tek başıma geceleri deniz kıyısında yahut kayalıklarda Hastahanebaşı nda gezmek hakkım vardı Karanlık epey inip de kayaların gölgesi beni korkutana kadar orada kalırdım Denizin iki görünümü beni çıldırtırdı Biri bu kayaların kıyıya bakan yerinde sabah ve akşam saatlerinde sakin denizin ışığıyla tabandaki taş ve yosunlarla aldığı görünüm biri de öğlen saatlerinde güneş vuran suyun elmas bir havuz üzere genişlemesi Bunlar benim muhayyilem için büyük manaları olan şeylerdi Bu manalar sade hoş değildiler bana bir türlü çözemediğim bir hakikati yahut sırrı anlatıyorlardı
Bir gün İstanbul a tahsile gönderecekleri gün Hastahanebaşı na giden bu görüntü ile bir daha karşılaştım Ama tamamıyla öbür formda Dostlarım Ali Kemahlı ile Nail in konutlarına gidiyordum Bu konutla yandaki meskenin ortasındaki boşluktan yeniden güneşin bütün bir saltanat içinde dinlendiği sakin denizi gördüm Hiçbir şey beşere bu kadar yakın ve buna karşın ezici biçimde hoş olamazdı Görüntü söylediğim üzere benim için yeni değildi Gideceğim konutun denize bakan rastgele bir yerinden Nail ile dama oynadığımız taraçadan da görebilirdim Lakin o anda yeni bir şey üzere görüyordum Bir iki dakika büyülenmiş üzere bu görüntüye baktığımı hatırlıyorum Denizin ve aydınlığın dersi miydi Bu türlü olsa bile o anda zihnimde rastgele bir vuzuh yoktu Yalnızca önemli bir şey olduğunu biliyordum Aslında gördüklerimi zihnî hayatıma nakledebilecek bir bilgim yoktu
O evrelerde bu şiire adamakıllı kendimi vereceğim devirdi Çocuk denecek düzeyde ve yalnızca roman okumayı seven bir adamdım Bununla bir arada çözülmesi gereken ruhsal bir muamma karşısında bulunduğumu ve bunun benim gördüğüm şeyle kaynaşan şey ortasında halledileceğini sezdim Bu görünümün sırrını çözebilsem çözersem çözebilirsem kendim için her şeyi halletmiş olacağıma kani idim Lakin şimdi deva ve fırsatlara sahip değildim Bu lakin büyülenme sözüyle anlatılabilecek bir histi Lakin galiba bu da yetmez hakikat şu ki üzerimde bir türlü çözemediğim bir sır gelecek vakte ilişkin bir ders etkisi yapıyordu
1921 yılında tekrar Antalya ya tatil için döndüğüm vakit bir gün tekrar Hastahanebaşı yolunda iki konutun ortasında tekrar güneşle birleşmiş güneşin havuzu ve sarayı olmuş bu su ile karşılaştım Görünüm yalnızca harikaydı Ama bu hoşluk bana acayip bir mevt niyeti ortasından geldi Hiçbir şey bu kadar beşere yakın buna karşın bu kadar ezici ondan başka olamazdı Bu şiire adamakıllı kendimi verdiğim sene idi Birçok şair okumuştum Yahya Kemal i Haşim i tanıyordum Zannederim ki o gün kendi şiirimin benim dışımda örneğini gördüm Bunu nitekim anladım mı Bir insan kendisini lakin hayatının küçük sorunlarından sıyrıldığı veya onları zihnî bir hale soktuğu vakit bulabilir
Talihimiz içimizde çok bâtın bir yerdedir Lakin ona erişebilmemiz için çok şeylerden kurtulmamız lazımdır Bu bende çok geç oldu 1921 yılında ise ben şimdi bu çağda değildim Lisanın dışında hiçbir şeyin üzerinde duramıyordum Tıpkı günlerde tekrar bulunduğumuz memlekette denizin bir öteki görünümüyle karşılaştım Güvercinlik denen deniz mağarasını gördüm Bu mağara suyun hamlesiyle açılıp kapanan aydınlığıyla benim için önemli bir şey oldu Dediğim üzere gördüklerimi şimdi küçük bir keşif haline getirecek düzeyde değildim Ancak estetiğimin temeli olan hayal fikri biraz da bu mağaraya bağlıdır Huzur romanımda Antalya dan bahis vardır
Dergâh Mecmuası ve kimi birinci adımlar
Ahmet Hamdi nin Şehriyar ismini verdiği birinci şiiri 5 Kasım 1920 de Şebâb ın 15 sayısında yayımlandı 28 Ağustos ta ise Birinci İkramiye isimli hikayesi yayımlanmıştı Tekrar birebir yıl çeviri yapmaya da başlamıştı Birinci çevirisi Magdalene Rock tan Bir Hikâyedir di ve 24 Temmuz da Servet i Fünun 1457 1459 sayısında okurla buluştu
Ahmet Hamdi ve okuldan birkaç arkadaşı Yahya Kemal in daima etrafındaydı Nihayet 1921 yılında bu durum bir emeğe dönüştü periyodun en dikkat çeken yayını Dergâh Mecmuası nı çıkarmaya başladılar Bu hazırlık onlara çok şey öğretti edebiyat alanında çok değerli bir deneyimdi Ahmet Hamdi birinci şiirlerinin pek birçoklarını burada yayımladı Mecmua çocukluğunda çok severek okuduğu Ahmet Haşim i ve Yakup Kadri yi de katmıştı etrafına birikiyor çoğalıyor ve böylelikle içindeki edebiyat sevgisi de büyüyordu
Antalya daki öğrenciye yazdığı mektupta elbette Yahya Kemal de vardı Onun yazı lisanına yansımasını şöyle anlatıyordu
Bittabi bu görünümleri bu formda örebilmem için hayata İstanbul üzere bir deniz kentinden bakmam gerekirdi Şiirde ve fikirde birinci ve galiba yüzünü gördüğüm son hocam Yahya Kemal oldu Haşim i daha önce okumuş ve sevmiştim Bu iki şair bana kendilerinden öncekileri unutturdular Yahya Kemal in derslerinden fakülte hocamdı ayrıyeten eski şiirlerin lezzetini tattım Gâlib i Nedîm i Bâkî yi Nâilî yi ondan öğrendim ve sevdim Yahya Kemal in üzerimdeki asıl etkisi şiirlerindeki mükemmeliyet fikri ile lisan hoşluğudur Lisanın kapısını bize o açtı
Hayatında edebiyat ismine bir öbür adımsa yeniden bu periyotta Batı edebiyatını tanımaya yönelmek oldu Hayatı boyunca daima sevmeye devam edeceği şairleri okumaya başlamıştı O isimleri Yaşadığım Gibi isimli yapıtında şöyle anıyordu
Yahya Kemal den sonra birinci büyük keşfim Baudelaire oldu Bu büyük şairi sürekli sevdim Hattâ diyebilirim ki sade şiir için değil hayat için bir hoca telâkki ettiğim periyotlar oldu Sonra sırasıyle Verlaine Mallarmé geldiler
Osmanlı nın son periyodunda kıymetlere yabancılaşma da kelam konusuydu Pek çok şey sorgulanıyordu Pir Galip edebiyatta İsmail Dede Efendi de musikide son kelamlarını söylemişti artık Artık yeni kelamlar yeni sesler bulmanın vaktiydi Batı karşısında kendi geleneklerine bağlı kalarak tekrar var oluşun kelamları söylenmeliydi Bu bir formda tanım edilmesi gereken bir sancıydı ve Ahmet Hamdi tüm benliğinde hissediyordu Doğu Batı düzleminde benimsediği hayatında geçmişinden kopmadan yeninin hoşluğunu keşfetmek için yazıyordu
Öğretmenlik yılları şiir ve musikiye bakış
Şubat 1923 te Şeyhî nin Hüsrev ü Şirin başlıklı mesnevisi üzerine bir tez hazırlayarak okuldan mezun oldu Yeniden birebir yıl Erzurum Lisesi ne atandı Elbette yazmaya devam ediyordu 1924 yılında Eylül ayının sonunda Erzurum da meydana gelen büyük sarsıntıda oradaydı ve kente tesirini Erzurumlu Tahsin isimli kıssasında yazdı 1 Ekim de kente gelen Mustafa Kemal Paşa ile tanışma ve kısa da olsa konuşma bahtı da bulmuştu
17 Ocak 1925 te Konya Lisesi ne atandı Buradaki vazifesi sırasında askere alındı misyonunu Kolordu Topçu Alayı nda er olarak yaptı Dokuz aylık vazifesinin akabinde mesleğine geri döndü
Sanatta nasıl bir yol izleyeceğini aradığı bir süreçteydi Bilhassa şiir üzerine incelikli düşünüyordu istikameti Valery yi okuduğunda mana kazandı Antalyalı öğrenciye yazdığı mektubunda Valery den yola çıkarak şiir anlayışını şöyle anlatacaktı
Asıl estetiğim Valery yi tanıdıktan sonra 1928 1930 yıllarında teşekkül etti Bu estetiği yahut şiir anlayışını düş sözü ve şuurlu çalışma fikirleri etrafında toplamak mümkündür Veya da musikî ve düş Valery nin Velev ki hayallerini yazmak isteyen adam bile azami biçimde uyanık olmalıdır cümlesini en uyanık bir uğraş ve çalışma ile lisandaki bir düş halini kurma halinde değiştirin benim şiir anlayışım çıkar
Ekim 1927 de Ankara Erkek Lisesi Edebiyat Öğretmeniydi Ankara da vazife yaptığı süreçte öğrencileri ortasında geleceğin değerli muharrir ve şairleri vardı Orhan Veli Oktay Rifat Melih Cevdet Ahmet Muhip Fuat Bayramoğlu Samet Ağaoğlu Salim İstek Kırkpınar Cahit Tanyol Birebir yıl şanssız bir olay yaşanmıştı Günlüğüne Harbiye İhtiyat Zabit Mektebi nde bir hafta mahpus yattığını hüzünle hatırladığını yazmış lakin sebebinden hiç kelam etmemişti Yeniden bir askerlik misyonu öğretmenliğine orta vermesine sebep oldu 1 Mayıs 1928 de yedek subaylık için İstanbul Mekteb i Harbiye ye sevk edildi Buradan 20 Ekim de topçu zabit vekili asteğmen olarak mezun oldu Ağustos 1929 dan itibaren Ankara Lisesi nin yanı sıra Gazi Terbiye Endüstrisi nin bünyesinde yer alan Musiki Muallim Mektebi nde de misyon aldı Ömrü boyunca sürecek Beethoven hayranlığı burada başlamıştı Batı müziği konusundaki bilgisi ve zevki için de tekrar bu okula borçlu hissediyordu Tekrar tıpkı mektupta şiirin ve musikinin sanatındaki yerini şöyle açıklayacaktı
Ne içindeyim zamanın şiiri şiir halini kozmosla insanın birleşmesini nakleder ki bir çeşit murakabe içine dalma ve hayal halidir Görüyorsunuz ki gerçek romanın tesadüfleri ve tuhaflıkları ile alâkası yoktur Aslında duşun kendisinden çok benim şiir anlayışımda kimi düşlere içimizde refakat eden his mühimdir Asıl olan his bu histir Musiki burada işe girer Zira bu his musikişinas olmamak kuralıyla musiki sevenlerde bu sanatın uyandırdığı pay misal Bunu yaşadığımızdan diğer bir vakte gitmek diye tanım edebilirim Öteki türlü ritmi olan ve yerle eşya ile içten kaynaşan bir vakit
İkinci şiir Boğazda Akşam şiirin örgüsünü anlatır Bu şiirde realite olarak tek bir bulut vardır Akşamla bu bulut değişir ancak biraz kavis olur ve ölür Attığı çığlıklar camlarda tutuşur ancak biraz sonra tekrar bir yıldız olarak gelir Boğaz sularında yüzer Böylelikle bir bulut bir nesne etrafında bir atmosferin kurulması kıssası Burada musiki ile bir benzerlik vardır Musiki durmadan değişir Değişerek âleminizi içimizde kurar Bunların dışında şiirin yapısı veya sonuca bizi vardırarak çalışmanın kendisi gelir
03 21 Ağustos 1930 tarihlerinde Türkçe ve Edebiyat Muallimleri Kongresi düzenlendi Ahmet Hamdi de katılmış 17 Ağustos ta Divan edebiyatının öğretimdeki yeri başlıklı bir konuşma yapmıştı Edebiyatın Tanzimat devriyle başlatılmasını ve eski şiirin de lise müfredatından kaldırılmasını teklif ediyordu Meğer o devir tartışmalara sebep olan bu fikri yıllar sonra değişecek ve Yaşadığım Gibi de Ankara günlerinde aşırı Batıcı olduğunu kabul edecekti
1932 ye kadar çok cezrî bir garpçı idim Şark ı tamamiyle reddediyordum 1932 den sonra kendime nazaran tefsir ettiğim bir Şark ta yaşadım Asıl yaşama iklimimizin böylesi bir terkip olacağına inanıyordum Beş Şehir ve Huzur bu terkibin araştırmalarıdır Yazacağım öbür yapıtların de çekirdeği budur
Ankara da vazife yaptığı okullara Eylül 1931 de Ankara Kız Lisesi de eklenmişti Ve 1932 yılının sonbaharında Kadıköy Lisesi ne atanınca yıllar sonra yine doğduğu kente döndü Akabinde bir müddet de Üsküdar Amerikan Kız Koleji nde vazife aldı
Bu devirde yine şiirler yazmaya da başlamıştı 1926 yılında Ulusal Mecmua da Ölü isimli şiiri yayımlandı Leylâ şiiri hariç toplam yedi şiiri de 1927 1928 yıllarında Hayat Mecmuası nde yayımlandı Birinci yazısı da yeniden 1928 yılında Hayat Mecmuası nde yayımlanmıştı Şiirin yanında tekrar çeviriye de başlamıştı E T A Hoffman dan Kremon Kemanı ve Anatole Francetan Kaz Ayaklı Kraliçe Kebapçısı çevirileri 1929 yılında yeniden Hayat Mecmuası nde yayımlandı
1926 1932 yılları ortasında Ahmet Kutsi Tecer ile Görüş ismini verdikleri mecmuayı çıkardılar Ahmet Hamdi mecmuanın birinci sayısında iki makale birden yayımlamıştı Böylelikle düzyazılar hayatında profesyonel olarak yer edinmeye başlamış oldu Mecmua sürecini ve kapatma sebeplerini şöyle özetliyordu
Kutsi Avrupa dan yeni gelmişti 1926 da geçirdiğim krizle 1932 ortasında Kutsi ile Görüş mecmuasını çıkardık dört nüsha kadar Burada kendi estetiğimizi anlatmak fırsatı bulduk Görüş ün beşinci sayısı Goethe sayısı olacaktı Goethe hakkında gelen yazıları basmamak için mecmuayı kapadık
4 Haziran 1933 te Ahmet Haşim hayata veda edince Hoş Sanatlar Akademisi ndeki takımı boşaldı Bir vakitler hayranlıkla yapıtlarını okuduğu şairin yerine vazifeye atanmıştı Ekim ayından itibaren Bediiyat Güzel Sanatlar ve Mitoloji ile Şark Sanatları Tarihi derslerini okutmaya başladı Konservatuar etrafında klasik Batı müziğini tanımıştı Fotoğraf sanatıyla da ilgileniyordu Akademi de geçen yılları yapıtlarına yapı ve estetik açıdan zenginlik kazandıracak buradan çokça beslenecekti 1936 ve sonrasında Ahmet Hamdi fotoğraf heykel ve müzeler üzerine yazılar yazdı Burada da öğrencileri ortasında geleceğin kıymetli ressamları vardı Bedri Rahmi Fuat İzer Nuri İyem Turgut Zaim Avni Arbaş Selim Turan Onların stantlarını takip ediyor haklarında yazdığı tenkit yazılarıyla da dayanak veriyordu
5 Ocak 1934 te bir sarsıcı kayıp yaşadı babası Hüseyin Fikri Efendi vefat etmişti Bu sefer küçük değildi lakin nihayetinde her yaşta onların çocuğuydu
30 Mart 15 Mayıs 1937 tarihleri ortasında 45 günlük askerî eğitim stajını tamamlamak için 43 Topçu Alayı 7 Batarya nın yer aldığı Kırklareli ye gönderildi Kitap hâlinde yayımlanan bir Tevfik Fikret derlemesi olan birinci çalışması Hayatı Şahsiyeti Şiir ve Yapıtlarından Parçalar 1937 İstanbul Semih Lütfi Kitabevi alt başlığıyla çıktı
Yeni Türk Edebiyatı Profesörü Ahmet Hamdi Tanpınar
Ahmet Hamdi 1938 yılında ciğerlerinden rahatsızlanmış ve uzun müddet prevantoryumda yatmıştı 15 Kasım 1939 yılında devrin Maarif Vekaleti Eğitim Bakanı Hasan Âli Yücel in buyruğuyla Tanzimat ın 100 yıldönümü için edebiyat fakültesi bünyesinde kurulan 19 Asır Türk Edebiyatı kürsüsüne Yeni Türk Edebiyatı Profesörü olarak atandı Kürsüde okutulmak üzere Tanzimat sonrası Türk edebiyatı tarihini yazma vazifesi de Ahmet Hamdi ye verilmişti Ahmet Hamdi nin bu misyona getirilmesi çok tartışılmıştı zira şimdinin denkliğiyle doktorasını almamıştı Meğer usulü ve üslubuyla eşsiz bir edebiyat tarihi metni yazmıştı Devrin muharrirlerinden İbnülemin Mahmud Kemal İnal la eski edebiyata dair problemleri tartışıyordu İnal Ahmet Hamdi nin bilgisinden ve özverili çalışmasından çok etkilenmişti Bu ders kitabını yazmak da Ahmet Hamdi yi etkilemişti 1940 larda yazı işleri de bu tesirle yeni Türk edebiyatı kapsamında form aldı Kitap tanıtım yazılarıyla İslam Ansiklopedisi ne unsurlar yazdı Bu yıllar her ay birkaç yazı yayımladığı verimli bir periyottu Üniversite hocası unvanıyla halkevlerinde bir dizi konferans verdi Ağustos 1940 ta üçüncü ve son defa askere çağrıldı Kırklareli de topçu teğmeni olarak misyon aldı
1942 yılında ikinci kitap çalışması Namık Kemal Antolojisi ni İstanbul Ahmet Halit Kitabevi çıkardı
Siyasi mesleği ve birinci romanı Mahur Beste
Ahmet Hamdi edebi mesleğinin yanında siyasi bir adım da attı Şubat 1943 te Maraş ın kurtuluş bayramı vesilesiyle kenti ziyaret etti 28 Şubat ta yapılan orta seçimlerde Maraş tan milletvekili seçilmişti 8 Mart ta üniversitedeki misyonundan ayrılarak Ankara ya giden Ahmet Hamdi 1943 1946 yılları ortasında Maraş milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi ndeki yerini almıştı Misyonu mühletince edebiyat alanında da en verimli devirlerinden birini yaşadı Lakin siyasi adımından mutlu değildi
30 Ağustos Zafer Bayramı kutlamaları vesilesiyle Erzurum a tekrar gitmişti Bu bu kente üçüncü gelişiydi Bu süreçte Abdullah Efendi nin Rüyaları Bir Yol Erzurumlu Tahsin Geçmiş Vakit Elbiseleri ve Evin Sahibi isimli öykülerini Abdullah Efendi nin Rüyaları 1943 İstanbul Ahmet Halit Kitabevi ismi altında kitaplaştırdı Tıpkı yıl Euripides ten de üç çevirisi yayımlandı Alkestis ,Medeia , Elektra 1943 Maarif Vekâleti Yayınları
1944 yılında birinci romanı Mahur Beste de 56 sayıdan itibaren Dava Dergisi nde tefrika edildi Mahur Beste de daha sonra gelecek Huzur ve Beş Kent de vakit ve yer kavramı iç içeydi Ahmet Hamdi için vakit çok yelpazeli bir kavramdı Geçmiş artık ve gelecek onun gözünde ve kaleminde anın içinde eriyip bir bütünü oluşturuyordu Tıpkı şiirinde de dediği üzere
Ne içindeyim vaktin
Ne de tamamıyla dışında
Yekpare geniş bir ânın
Parçalanmaz akışında
…”
Mahur Beste 1944 teki tefrikasından yıllar sonra 1975 yılında kitap olarak basıldı Ahmet Hamdi bu yapıtını Lale Devri nin ünlü hanende ve bestekârı Eyyübi Ebubekir Ağa ya ithaf etmişti
1946 seçimlerinde partisi tarafından tekrar aday gösterilmedi Ekim 1946 da milletvekilliği vazifesi sona erdiğinde üniversitedeki misyonuna dönmek istiyordu lakin bu üç yıl sürdü Bu süreçte 1946 1947 yıllarında Ulusal Eğitim Bakanlığı nda müfettişlik yaptı Daha evvel bir mecmuada yayımladığı Ankara Erzurum Konya Bursa ve İstanbul un monografilerini Beş Şehir 1946 Dava Yayınları ismini verdiği bir kitapta topladı Bu kitabı üstadı Yahya Kemal e ithaf etmişti Tıpkı mektupta şöyle anlatıyordu
Yahya Kemal in üzerimdeki asıl etkisi şiirlerindeki mükemmeliyet fikri ile lisan hoşluğudur Lisanın kapısını bize o açtı Kimileri bu etkisi öteki türlü görüyorlar Hakikatte estetiğimiz başkadır Yalnız millet ve tarih hakkındaki fikirlerimde bu büyük adamın mutlak denecek etkisi vardır Beş Kent isimli kitabım onun açtığı niyet yolundadır hatta ona ithaf edilmişti İki keresinde da bu kitap bulunduğum yerde basılmadı ve ben bu ithafı yapamadım
İsmiyle birlikte anılacak en sevilen romanlarından Huzur da 1948 yılında Cumhuriyet Gazetesi nde tefrika edilmeye başladı Bir yıl sonra üzerinde yaptığı değişikliklerle Huzur romanı 1949 Remzi Kitabevi kitap olarak basıldı
Ahmet Hamdi İstanbul cuydu Beş Şehir deki kentlerden de biriydi Kentlerin doğal ve kültürel özelliklerini şairane bir lisanla anlatıyordu İnsanları olduğu üzere kentleri ise keskin bir gözle aktarıyordu Lakin bilhassa İstanbul için yazdıkları orayı tüm gerçekleri ve kendi hayal gücüne yansıyanlarla anlatırken hiç görmeyen bir insanı bile kente hayran bırakıyordu Kenti bilenlere ya da orada yaşayanlara da bir öbür bakış açısı kazandırıyordu Huzur da da Nuran ve Mümtaz ın aşkının art planda tam bir İstanbul güzellemesi vardı
Bir öbür kenti ise Bursa olmuştu Ahmet Hamdi nin sözleri ortasında bu kent tekrar ve bir öteki hayat kazanıyordu Mehmet Kurtoğlu Tanpınar da Kent ve Kadın ismini verdiği yapıtında Ahmet Hamdi nin kente bakışını şöyle özetliyordu
Onun anlattığı kentler gerçekte görünmeyen kentlerdir Gördüğünüz İstanbul ile onun anlattığı İstanbul farklıdır O gördüğü kenti anlatırken içindeki kenti de anlatır Daha açık sözle onun iç kenti ve dış kentleri vardır İç kentleri öncül bilgilerin yaşanmışlıkların tarih ve ideolojinin oluşturduğu kentlerdir Dış kentleri ise gördüğü daha doğrusu herkesin görebileceği kentlerdir Tanpınar bu iki kenti algısını bütünleştirerek bize yeni kentleri anlatır Bu manada Beş Şehir onun tekrar inşa ettiği kentlerdir
Ahmet Hamdi 8 Ekim 1948 de akademideki takımına geri döndü Uzun bir vakittir hazırlığı için çalıştığı XIX Asır Türk Edebiyatı Tarihi 1949 İstanbul Edebiyat Fakültesi Yayınları ders kitabını yayımladı
Uzun müddetli bir hayal Avrupa gezisi
Ahmet Hamdi birinci gençliğinden bu yana Avrupa seyahatine çıkmayı hayal ediyordu Hayaline adım adım yaklaşmıştı 1950 yılının sonunda açılan Maya Sanat Galerisi çok geçmeden Adalet Cimcoz un beş yıl boyunca İstanbul un ressam heykeltıraş muharrir ve şairlerini bir ortaya getirdiği bir buluşma noktası hâline gelmişti Bu sırada Ahmet Hamdi hâlâ Narmanlı yurdunda yaşıyordu ve galerinin daimi konuklarındandı
Ahmet Hamdi 20 Mart 1951 de İstanbul Üniversitesi nde çıkan senato kararıyla en yakın arkadaşlarından Nesterin Dirvana ve Süheyla Bayrav ın da vazifeli olduğu Fransız Lisanı ve Edebiyatı Kürsü Başkanlığı na atandı Daha sonra kürsüye asistan olarak gelecek isimlerden biri de Tahsin Yücel di
Nihayet sırada Avrupa gezisi vardı artık 30 Mart 1953 yılında fakülte tarafından altı aylığına Avrupa ya gönderildi Ayrıyeten Almanya İngiltere İspanya Hollanda Belçika İtalya ve Avusturya üzere ülkeleri de görme imkânı bulmuştu Rotasını daima değerli müzelerde görmek istediği tablolar belirliyordu
Edebiyatı ve sanatıyla yakından ilgilendiği Avrupa ülkelerini görmek burada araştırmalar yapmak için gittiği Fransa ona uygun gelmişti Ahmet Hamdi nin yıllar sonra yayımlanan günlüklerinde bugünleri anlatımı 21 Nisan 1953 tarihinde Paris te başlıyordu Burada en çok fotoğraftan etkilenmişti Sanata bilhassa resme verilen kıymet kentin havasına karışmış üzereydi Müzelerde gördüğü tabloların yepyenilerini görmek onu fevkalade heyecanlandırmıştı Vakit zaman İstanbul dan gelen dostlarını da Paris in etrafında kısa seyahatlere çıkarıyordu Paris onu yalnızca fotoğrafla değil edebî tarafıyla de etkilemişti Mayıs ayında Chartres a oradan da Proust un yaşadığı Île e geçmişti ve bir mektubunda bu seyahatler için şöyle yazıyordu
Hiçbir şey bu kadar beni mesut edemezdi
Avrupa seyahatleri sırasında da Türkiye de yazdıkları yayımlanmaya devam etti 6 Kasım 1953 te Türkiye ye döndü Bu süreçte Ankara da Atatürk ün naaşının Anıtkabir e nakledilmesinin merasim hazırlıkları vardı 9 Kasım da yapıldı
Döndüğü için kendini tuhaf hissediyordu Ne İstanbul ne de üniversite birebirdi güya ya da uzun bir ayrılığın akabinde çabucak ısınamamıştı Günlüğüne sık sık gereğince çalışamadığını üretemediğini yazıyordu Silkelenip kendine gelmek için birkaç makale üzerinde çalıştıktan sonra yıllar içinde ismiyle romanlarından biri olan Saatleri Ayarlama Enstitüsü nü yazmaya başladı
Roman birinci defa 20 Haziran 30 Eylül 1954 tarihleri ortasında Yeni İstanbul Gazetesi nde tefrika edildi ve 1961 yılında basıldı Ahmet Hamdi şiirlerinde sembolist bir lisan kullansa da romanlarında daha gerçekçiydi ve toplumsal problemleri irdeliyordu Türk beşerinin Doğu ile Batı ortasındaki bocalamasını husus alan Saatleri Ayarlama Enstitüsü nde kendine has simgeci anlatımıyla insanın paraya şöhrete verdiği kıymete ve bir anda değişebileceğine dikkat çekiyordu Öyküyü çocukluğu II Abdülhamit periyodunda geçen sonraki vakitlerini da Meşrutiyet ve Cumhuriyet devirlerinde yaşayan Hayri İrdal ın anıları formunda kurgulamıştı
Avrupa dönüşü ve tekrar gidişleri
Avrupa dönüşünde ortama kolay adapte olamamıştı Bir mühlet Cihangir de Tavukuçmaz Sokağı nda oturdu ve sonra ömrünün sonuna kadar değiştirmeyeceği Gümüşsuyu ndaki meskenine taşındı 1954 yılının Ağustos ayı başında Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi nde araştırma yapmak için kısım asistanları Ömer Faruk Akgün ve Mehmet Kaplan ile birlikte Ankara ya gittiler Ahmet Hamdi bugünlerde XIX Asır Türk Edebiyatı Tarihi üzerine çalışıyordu
1 Şubat 4 Mart 1955 tarihleri ortasında düzenlenen Filmoloji Kongresi ne katılmak için tekrar Paris e gitti Günlüğünde bu seyahatten hiç kelam etmemişti lakin Adalet Cimcoz a yazdığı iki mektup ve Yaşadığım Gibi de yer verdiği Dolu Bir Gün başlıklı yazısı bu seyahati anlatıyordu 4 Mart ta İstanbul a döndüğünde üzerine çalıştığı ikinci öykü kitabı yayımlanmıştı Yaz Yağmuru Acıbademdeki Köşk Rüyalar Teslim Yaz Gecesi Adem le Havva ve Bir Tren Yolculuğu öykülerinin yer aldığı kitap Yaz Yağmuru 1955 Nakışlar Kitabevi ismiyle çıktı
Fakülteye geldiğinden beri çalıştığı XIX Asır Türk Edebiyatı Tarihi üzerine eklemeler ve değişiklikler yapmıştı şimdiki hâli 2 Temmuz 1956 yılında ikinci defa basıldı Lakin kitabının basılmasını gölgeleyecek kadar hüzünlüydü hayatının neredeyse tamamına sirayet eden parasızlık bugünlerde yeniden kendini daha fazla hissettirir olmuştu
Tekrar de üretmekten vazgeçemezdi Bu periyotta senaryo üzerine çalışmaya da başladı Günlüğüne de hayatının bilhassa son yıllarındaki parasızlık problemini çözmek için senaryo yazmak istediğini yazmıştı Arşivinde yer alan bir senaryo taslağı da bu çalışmalara değerli bir mesai harcadığını düşündürüyordu Asistanı Ömer Faruk Akün ün hocası Ahmet Hamdi nin vefatının akabinde yazacağı birinci detaylı biyografide yer alan bilgiye nazaran Ahmet Hamdi 1956 yazı başlarken bir senaryosunu tamamlayıp sinemasının çekilmesi için stüdyoya teslim etmişti Lakin bu senaryonun Sahnenin Dışındakiler romanından İyişeyler Yayınları uyarlanarak yazılan İki Ateş Arasında isimli senaryo olup olmadığı kesin değildi
Ahmet Hamdi 28 Ağustos 4 Eylül 1957 tarihleri ortasında düzenlenen Milletlerarası XXIV Müsteşrikler Kongreis nde Türkiye yi temsil etmek için katıldığında bu Avrupa ya üçüncü seyahatiydi Kongrede Üç Kentli Masalı başlıklı bir bildirim sundu Altmışında Seyyah Güvercin imzasıyla Tarık Temel e gönderdiği 4 Eylül 1957 tarihli mektuba nazaran bu seyahati vesilesiyle Eylül ve Ekim ayını kütüphanelerinde araştırma yapmak emeliyle Fransa ve Viyana da geçirmişti Münih hakkında ise yalnızca birkaç stant ve bir yığın müze gezdiğinden kelam ediyordu Ayrıyeten mektupta tabip arkadaşına sıhhati hakkında da rapor veriyordu Yönlendirmesiyle Dr Jean Bernard a muayene oldu
Bu seyahatten döndüğünde yarım bıraktığı işlerini toparlamaya koyuldu Yaşadığım Üzere ismini verdiği denemelerini bu devirde yayımlamaya başladı Yeni bir roman için de çalışıyordu Yıl sona ermeden öğrencilik periyodundan bu yana en yakın dostlarından biri olan Yunus Kazım Köni yi kaybetti çok sarsılmıştı Mart 1958 de göğüs hastalığından sebep Cerrahpaşa Hastanesi nde iki ay süren bir tedaviye alındı Arkadaşının vefatı üzerine yaşadığı hastane süreci onu tuhaf bir psikolojiye sokmuştu Elindeki işlerin yarım kalacağı korkusu içine o denli bir çöreklenmişti ki bir telaşa kapıldı hepsini tamamlamak istiyordu 27 Mart ta Hasan Âli Yücel e yazdığı mektupta bilhassa şiirlerini toparlamak istediğini söylemişti
Bir kıskacın içinde üzereydi Daha çok sıhhat sorunları ve maddi zorluklarla geçen bu yıl psikolojisini o denli etkilemişti ki bir yandan çok çalışmak istiyor bir yandan da kendini toparlayıp verimli bir formda çalışamıyordu Tahminen vakitle toparlardı da yaprak dökümü başlamıştı bir sefer 1 Kasım 1958 de onun için çok bedelli hocası Yahya Kemal i de kaybedince güya omzuna bir tartı daha yüklendi sol yanında birikti Tanımı imkânsız yıkık dökük bir hisle daima çok şey borçlu hissettiği hocası Yahya Kemal in biyografisini yazmak için çalışmaya başladı Lakin ömrü vefa etmeyecekti 1963 yılında Yahya Kemal i Sevenler Cemiyeti tarafından yayımlanabildi
Sabahattin Ali ile
Son yıllarında seyahatleri
Ahmet Hamdi son yıllarında giderek artan bir hisle gereğince kıymet görmediği inancına kapılmıştı kırgındı Bir yandan delicesine yazmak üretmek istiyor bir yandan da çok ve âlâ eserler veremediği fikrinin kıskacında çırpınıyordu Uygundan güzele kendine dönmüştü Günlüğünün sayfalarından okunuyordu bu izler Baktığı her yerde gördükleri üzerine düşünen ve üreten Ahmet Hamdi şimdilerde kendisiyle rutin bir didişmedeydi Çok sorguluyor kurduğu mahkemede kendini yargılıyor ve kararı veriyordu Gündemde daima parasızlık ve bir şeylere geç kalmışlık bundan bu türlü de hiçbir şeye yetişemeyecek olmanın tasası vardı
Günlüğünden 9 Ocak 1959 tarihli sayfada şöyle diyordu
Dört kitap neşredebilirim Mösyö Teste Paris Tesadüfleri Yahya Kemal ve neşrini istemediğim Şiirler Bir kitapçı bulmam lazım
Yarım işlerle dolu evrakları tamamlamak ve yeni projelere daha sakin bir başla başlamak niyetiyle adım attığı 1959 yılı kararlarından yalnızca Şiirler in basıldığını görebilecekti Şiir kelam konusu olduğunda da kendini zalimce eleştiriyordu hiçbir vakit yazdığıyla yetinemiyordu 10 Şubat tarihli günlüğünde şiirlerini kitaplaştırmaya çalışırken tek tek eleştirel bir bakışla tekrar gözden geçirdiğini yazmıştı
Aslında Valery nin Mösyö Teste çevirisi için uzunca bir müddet çalışmış hatta önsözüyle birlikte birkaç kısmını de yayımlamıştı Lakin tamamlayamadı Son günlerine kadar bitirmek için çalıştığı bu çeviriye ilişkin pek çok sayfa İstanbul Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü arşivinde kendine yer bulacaktı
Çalışmaktan kaçmıyordu lakin o denli sık hastalanıyordu ki daima bölünmeler yaşıyordu Tekrar bu yılın Mart ve Nisan aylarını da anfizem sebebiyle Cerrahpaşa da geçirdi 15 Mayıs ta taburcu olur olmaz bu kere bir yılı Avrupa da geçirdi Tüm bu vakitlerin acısını çıkarmak istiyordu Rockfeller bursuyla tekrar Avrupa daydı Tekrar de bu gidişi başkalarına benzemiyordu Tahminen hastalıklarından sebep yaşlılık psikolojisine girmişti Evvelki seyahatlerinin heyecanını duyamıyordu Paris teydi fakat yorgun ve yalnız hissediyordu Bilhassa birinci günler tamamıyla bu ruh hâliyle geçti Fontainebleau ve Valvins Rambouillet Beauce Vendome Loire kıyıları Orleans Besançon Temmuz ayı boyunca Paris te sık sık gezdi Ağustos ayında Londra ya geçti ve sonbaharını da Güney Fransa kıyılarına ayırmıştı 12 25 Eylül ortasında Antibes e yakında arkadaşı Abidin Dino ve eşi Güzin Dino nun yanına gitti Birlikte bol bol gezdiler Cannes a ve Nice e gittiler Picasso Müzesi ni ve en sevdiği ressamlardan Bonnard ın yaşadığı geçtiği yerleri ziyaret etti 26 28 Eylül tarihlerinde Sete deydi Burada olmak onun için çok özeldi en sevdiği şairlerden Valery nin mezarı buradaydı Tekrar de daima bir geç kalmışlık sarıyordu ruhunu Mektuplarında burada olmanın verdiği hissiyatı şöyle anlatıyordu
Otuz yıldır Deniz Mezarlığını birinci okuduğum günlerde tasavvur ettiğim hayal nihayet hakikat oldu ben Sete deyim Ancak eski heyecanım kalmadı
Sete den sonra da Valery nin müsaadeden ayrılmadı Montpellier deydi Çevirmek için son ana kadar çalıştığı Mösyö Teste de geçen bahçede de Valery i bulmuştu Ekim ayının birinci günlerinde onu arkasında bırakıp Paris e dönerken artık kendisini ona daha yakın hissediyordu Tekrar de bu uzun Güney Fransa gezisini şöyle tanımlıyordu
Fena değildi ama mahduttu
Ahmet Hamdi 1960 yılına Paris te çoğunluğu Türklerden oluşan arkadaş etrafıyla girmişti Bu yıl için tek niyeti bilyeler üzere etrafa saçılmış hissiyatı taşıdığı şiirlerini toparlamak üzerineydi Yeditepe Yayınları nın sahibi Hüsamettin Bozok ile anlaşılmıştı Hatta avans bile almıştı Artık kitabın basılması kaçınılmazdı ve bu da Ahmet Hamdi ye sıkışmış hissettiriyordu Tüm hisler içinde bir tufan oluşturuyordu güya Kitap işlerinin takibini Adalet Cimcoz a bırakmıştı
Bu devirde onu heyecanlandıran bir çocuk üzere sevindiren bir şey de olmuştu 6 12 Şubat tarihlerinde Zürih ve Münih e gitti Bu kısa seyahatte Ankara yıllarından beri büyük bir tutkuyla sahip olmak istediği dinleme aygıtlarından satın aldı Bütçesinin büyük bir kısmını ayırmıştı lakin olsun çok uzun vakittir onda tutkuya dönüşen müziği gündelik hayatına dahil etmişti
27 Mayıs ve yansımaları
Ahmet Hamdi 1960 yılında Mart ayının son haftası fıtık ameliyatı oldu İki haftalık hastane sürecinde yanında Paris teki yakın arkadaşlarından Dr Larosa vardı Nisan ayında kendini biraz toparlamıştı Aslında aklı Türkiye de yaşanan olaylardaydı 28 Nisan da günlüğüne şöyle yazmıştı
Talebelerim ve arkadaşlarım kusurlu olsa dahi ıstırap çekiyorlar Makus vaziyetteler Ve daha mühimi vatanda elim ağır hadiseler geçiyor
Mayıs ayının ortalarında İspanya ya giden Ahmet Hamdi 27 Mayıs ta Türkiye de yaşanan darbeyi 28 Mayıs ta Paris e döndüğünde öğrenmişti Ve 7 Haziran da ülkeye dönüş yaptığında önemli bir siyasi kriz kelam konusuydu Sıhhat problemleri ve parasızlık sorununa artık bir de ülkenin gergin vaziyeti eklenmişti Verimli bir çalışma ortamı bulamıyordu En büyük endişesiyse hâlâ yarım kalan işlerini bitirmeye ömrünün yetmemesiydi Aslına bakılırsa insan bir gün öldüğünde esasen her şey yarım kalmayacak mıydı Neredeyse bütün sayfalarına sızan yarım kalma konusu için 4 Eylül de günlüğüne şöyle yazmıştı
Bugünlerde masamı temizlemeğe mecburum Dikkat Yoksa müzikler yarıda kalacak
Ahmet Hamdi UNNESCO üyeliğine seçilmişti Eylül ayının sonunda yapılacak toplantılar için Ankara ya gitti Tekrar İstanbul a döndüğünde düşünceleri ortasına bir de Ulusal Birlik Komitesi nin üniversitedeki vazifelerine son verdiği 147 hocanın konusu eklenmişti Hocalar ortasında Ahmet Hamdi nin de çok yakın arkadaşları vardı Yaşananlara elbette çok üzülüyordu lakin bir yandan da başı daima yarım kalacaklar konusundaydı Siyaset tüm gerçekliğiyle ortada dursa da o vaktinin olmadığını hissediyordu
1960 yılının bitmesine yakın on dört yıl ortadan sonra İstanbul ve Konya kısımlarında değerli değişiklikler yaptığı Beş Şehir in ikinci baskısı İş Bankası Yayınları ndan çıktı Bu iş ona güzel bir motivasyon sağlamıştı 1961 yılına girerken de Ahmet Hamdi nin gündemi değişmemişti yarım kalmış işler üzerine planları devam ediyordu Olağan o farkında değildi ancak hayatının bu son yılında Ahmet Hamdi bilhassa Aydaki Kadın romanı ve Eşik şiiri üzerine ağırlaşmıştı Bu iki yapıtı de alanında ustalık yapıtı olarak değerlendiriyordu Şiir kitabı nihayet Şubat ayının ortalarında çıktı Yansılar konusunda huzursuz olan Ahmet Hamdi Şiirler Yeditepe Yayınları 1961 İstanbul isimli kitabının çıkışıyla ilgili günlüğüne 20 Şubat ta şöyle yazmıştı
Şiir kitabım çıkıyor Yarı bedenim dışarıda bir yatak üzere
Son vakitleri ve mevti
Şiirlerini yayımlamanın bir yarımı tam etmenin heyecanını yaşıyordu ki harika istikrar yerini bir makus olaya bıraktı 26 Şubat ta en yakın arkadaşlarından Hasan Âli Yücel i kaybetti Onu en çok bu kayıplar sarsıyordu Son yıllarda artan bu kayıplar vaktin kendisi için de yaklaştığını fısıldıyordu Günlüğünde de şöyle söz ediyordu
Ölen adamın acısı kuşak derdi birbirine karıştı
Kendisini tekrar hayatı ve yaptıklarını sorgularken bulmuştu Her kayıp yeni bir korku bozukluğu olarak ekleniyordu adeta hanesine Ve tekrar koşup yazmaya sığınıyordu Şiirlerden sonra sıra yıllardır masasının üzerinde son hâlini almayı bekleyen romanına gelmişti Saatleri Ayarlama Enstitüsü Remzi Yayınevi 1961 Bunca vakit metin üzerinde kıymetli değişiklikler yapmayı planlarken vazgeçti Sonunda bu romanın bu halde esasen son halinde olduğuna karar vermişti Böylelikle başındaki büyük soru işaretlerinden biri silinmişti Artık kendini büsbütün Eşik şiirine Aydaki Kadın romanına ve edebiyat tarihinin ikinci cildine adayabilirdi
Nisan ayının ortasında ikinci şiir kitabının planlarına başlamıştı İçinde hangi şiirlerin olacağına karar vermeye çalışıyordu Fakat ömrü tamamlamaya vefa etmedi Aydaki Kadın romanı için de şöyle diyordu
İstikbalimin ümidi olan tek ümidi olan romanı bir türlü yazamıyorum Yazışla tasavvur ortasına giren fasıla vahdeti bozuyor Çok ekler var Ne yapacağımı bilmiyorum
Ahmet Hamdi nin yazabildiği kadar kısımlarını yıllar sonra 1987 de Dr Güler İnanç derleyerek yayıma hazırlayacaktı Tahminen dünya gözüyle görememişti ancak o roman nihayet yayımlanacaktı
Ahmet Hamdi 1962 yılının Ocak ayında bronşitten mustaripti Soğuk havanın da tesiriyle daima hastaydı Bu kere bu süreci atlatamayacaktı 23 Ocak ta fakültede kötüleştiğinde çabucak hastaneye kaldırıldı lakin artık bünyesinin dayanacak gücü kalmamıştı Ani bir krizle 24 Ocak sabahı 05 45 te hayata gözlerini kapadı
Yarım kalmışlık kıskacından bir türlü çıkamayan vakti hissederek yaşayan edebiyatçılığının yanında kişiliğiyle de dikkat çeken şiirin ve düz yazının usta isimlerinden bir Ahmet Hamdi Tanpınar geçti bu dünyadan
Düzgün ki
*
Damla Karakuş
damla karakus ensonhaber com
Not
Biyografisini okumak istediğiniz şahısları lütfen bizimle paylaşın