Anadolu mutasavvıfı, Türkçe şiirin öncüsü ve halk şairi Yunus Emre, yapıtlarında ele aldığı insani bedeller ve insan sevgisiyle yüzyıllardır Anadolu beşerinin gönlünde kıymetli yer tutuyor.
Yunus Emre’nin kesin doğum tarihi bilinmemekle birlikte Risaletü’n Nushiyye isimli mesnevisinin sonundaki kelama tarih yedi yüz yediydi, Yunus canı bu yolda fidiydi mısrasında tarih düşürme sanatını kullandığından 13. yüzyılda yaşadığı kabul ediliyor.
Usta şair, 13. yüzyıl ortasından 14. yüzyılın birinci çeyreğine kadar Orta Anadolu havzasında Eskişehir’in Sivrihisar ilçesinde yer alan Sarıköy’de yetişti ve Ankara’nın Nallıhan ilçesindeki Taptuk Emre Dergahı’nda yaşadı.
Şair Yunus Emre, şiirleriyle yalnızca Türkçenin gelişimine değerli bir katkıda bulunmakla kalmayıp üniversal insani pahalar üzerine inşa edilmiş ideolojisiyle din, lisan, ırk ayrımı gözetmeksizin insanoğlunun barış ve ortak pahalar etrafında, birlikte yaşamasını amaçlayan bildiriler da verdi.
Özgün lisan
Türk tasavvuf edebiyatı alanında kendine has bir stilin kurucusu olan Yunus Emre, Ahmed Yesevi ile başlayan tekke şiiri geleneğini, özgün bir söyleyişle Anadolu’da sürdürmesinin yanı sıra divan şiirini de etkiledi.
İlahi aşk
Emre, tasavvufla beslenen dizelerinde, insanın kendisiyle objelerle Allah’la olan ilgilerini ve mevt, doğum, yaşama bağlılık, ilahi adalet, insan sevgisi mevzularını ele aldı. Çağının düşünüş biçimini ve kültürünü konuşulan lisanla, yalın, akıcı bir söyleyişle lisana getirdi.
Konya, Şam ve Azerbaycan’ı da kapsayan bir coğrafyayı dolaşan usta şairin, Allah ve insan sevgisini, dostluğu, kardeşliği, merhamet ve yardımlaşmayı öğütleyen İslam tasavvufundan kaynaklanan ve lirizmle beslediği şiirleri, yüzyılları aşarak günümüze kadar ulaştı.
Halk edebiyatına ilham kaynağı oldu
Yunus Emre’nin şiirleri, 14. yüzyıldan itibaren abdallar ve dervişler vasıtasıyla Osmanlı fetihlerine paralel formda bütün Anadolu ve Rumeli coğrafyasına yayıldı.
Yapıtları, asırlardan beri Anadolu ve Rumeli’de faaliyet gösteren tarikatların ortak fikri ve sesi haline gelerek, Alevi-Bektaşi edebiyatıyla Melami-Hamzavi edebiyatını meydana getiren halk edebiyatının kaynağı oldu.
Şiirlerinde Hacı Bektaş-ı Veli isminden direkt kelam etmese bile ortalarında Ahmet Yesevi mektebinin çizgisi içerisinde bir niyet ve yaklaşım birliği kelam konusu olan Emre, Hacı Bektaş-ı Veli üzere yapıtlarında dört kapıdan, kırk makamdan ve ibadetlerin gerekliliğinden bahsetti.
Şair, Hacı Bektaş-ı Veli tarafından Ehl-i Beyt öğretisiyle çok sayıda öğrenci yetiştiren Anadolu ereni Tapduk Emre dergahına gönderilerek, Tabduk Emre’nin öğrencisi oldu.
Sanatın gücü
Şiirini dünden bugüne getiren özellik, sağlam bir kanıya bağlı olmasıyla birlikte bu kanıyı üstün bir sanat gücüyle tabir etmesidir.
Mevt tarihi ve yeri konusunda da kesin bilgiler olmamakla birlikte, Yunus Emre’nin 1320 yılı dolaylarında öldüğü sanılıyor. 1991 yılı, UNESCO tarafından Yunus Emre’nin doğumunun 750. yılı olarak anıldı.