Amerikalı muharrir Gil Scott Heron’un Zenci Fabrikası kitabını bir solukta okudum. Hayran kaldım. Can Yayınları etiketiyle geçtiğimiz aylarda kitapseverlerle buluşun roman 1960’lı yıllarda Virginia eyaletinde bulunan Sutton Üniversitesi öğrencilerin destansı hikayesini aktarıyor.
Chicago’da 1949’da hayata merhaba diyen Heron, hip hop’a öncülük edecek müzikli performanslarıyla 1970’ler ve 1980’lere damgasını vurmuştur. “The revolution will not be televised” yani “İhtilal televizyonda yayınlanmayacak” cümlesiyle isminden sıkça kelam ettirmiştir.
Heron ‘un kısa, öz cümlesi hem edebiyat dünyasında hem kültür-sanat topluluğunda derin yankılamalara neden oldu. Zenci Fabrikası dışında Son Akbaba romanının da müellifi olan Heron, Son Bayram anı kitabını da kaleme aldı.
KİTAP HAKKINDA GÖRÜŞLER
“Gil Scott Heron yirmi yıldır çoğumuzun unutmayı tercih ettiği insanlık hallerini olduğu üzere gözler önüne seriyor.”
The Washington Post
“Bu roman Heron’un albümlerine has öğeler içeriyor. Güçlü bir toplumsal tenkit, gerçekçi sokak imgeleri ve rahatsız edici bir hiciv ancak tıpkı vakitte bir hassaslık, romantizm ve şehvet.”
The İndependent
Müzik, edebiyat alanında epey üretken bir isim olan Heron, 2011’de New York’ta hayatını kaybetti.
BİR UĞRAŞIN HİKAYESİ
Yarım asır öncesine gittiğimizde bizi öğrenci olayları ve Amerika’da siyahilerin daha yeterli kaidelerde yaşamak için verdikleri üniversal boyuttaki uğraşları karşılıyor. Siyahi ırkın Amerika’da maruz kaldığı dışlanma ve ötekileştirme bir periyoda damgasını vurmuştur.
Malcolm X, Muhammed Ali, üzere aktivistlerin başlatmış oldukları hareket geniş bölümler tarafından kabul görmüşü. Bilhassa Malcolm X’in etkileyici çalışmaları kimi kesitler tarafından rahatsızlık yaratacak ve X, bir suikast sonucu öldürülecekti.
(Temsili fotoğraf)
ON ÜÇ HUSUSTAN OLUŞAN TALEP LİSTESİ
Heron, romanında Thomas Earl öncülüğünde kurulan Mjumbe öğrenci örgütünün kitlesel hareketlerini etkileyici üslupla lisana getiriyor.
Öğrenciilerin Sutton Üniversitesi idaresine sundukları 13 unsurluk talep listesi okul idaresi tarafından tedirginlikle karşılanacak, bütün idare takımları seferber olacaktır.
Thomas ve arkadaşlarının istediği daha güzel bir eğitimin yanında, okulda istemedikleri kimi öğretim üyelerinin vazifelerine son verilmesidir.
Bunun yanında yemeklerin pak olması, güvenlik vazifelilerinin devriye gezerken tüm silah ve ekipmanlarını yanlarında taşımamaları, Öğrenci Birliği Binası’nın kontrolü Öğrenci Yönetimi’ne bırakılması üzere talepler, yönetim tarafından reaksiyonla karşılanır ve olaylar öbür bir boyut kazanır.
Muharrir Gil Scoot
DOMİNO TESİRİ YARATAN HAREKETLER
Heron, etkileyici romanında siyahilerin süreç boyunca maruz kaldıkları tecridi betimlerken okuyucularına devrin toplumsal şartları aktarıyor.
Heron’un 1960 ve sonrasındaki ana gelişmeleri yakından izleyen biri olması, bu türlü bir romanın da yapı taşlarını döşemiştir.
Yaşanan devire baktığımızda yalnızca Amerika’da siyahi öğrencilerin hareketleri değil, dünya genelindeki üniversitelerin isyan devridir.
Fransa ve öbür Avrupa ülkelerinde yaşanan kitlesel hareketler kısa müddette domino tesiri yaratacak ve öbür ülkelere de sıçrayacaktı.
(Temsili Fotoğraf)
Öğrenci Birliği’nin gözü pek, korkusuz Thomas’ın birinci başlarda bunu makul yollarla halletmek istese de devreye giren öteki arkadaşlarının şiddet aksiyonlarına başvurmaları haklı olan talepleri törpüleyecektir. Dolasıyla beklenmeyen olaylar zinciri acı dolu sahnelere yol açar.
Üniversitedeki öğrenci ayaklanmaları hak arayışı ve haksızlık sarmalında okuyuculara sosyolojik data sunuyor. Siyahi ırka mensup öğrencilerin sundukları taleplerin kimileri karşılanmış olsa da, birlik tarafından memnuniyetsizlikle karşılanır.
Gil Scott Heron, kitapseverlere periyodun hakikatini sunarken, edebi tattan da ödün vermiyor.
Ergül Tosun
Kitap sayfası için irtibat: