Birleşik Krallık’ta temmuz başından beri yaşanan ve pek çok bakanın istifasıyla sonuçlanan hükümet krizinin akabinde 180 bin Muhafazakar Parti üyesi, ülkenin yeni başbakanını bugün belirledi. Boris Johnson hükümetinde istifasını veren birinci isim olan Hint asıllı eski Maliye Bakanı Rishi Sunak ve Dışişleri Bakanı Liz Truss ortasında geçen rekabette Truss galip çıktı. Böylece Truss, ‘Demir Leydi’ lakabıyla tanınan Margaret Thatcher’dan sonra ülkenin başbakan koltuğuna oturan ikinci bayan oldu. Halihazırda İngiliz basını, Turss’ın, Thatcher’ın dış siyasete yönelik sert yaklaşımını benimseyerek kendisini ‘yeni Demir Leydi’ olarak resmettiğini lisana getiriyor.
Diğer bir yandan, Başbakan olsa da parti önderinin seçilmesini ve hatta vazifeden alınmasını denetlemek de dahil olmak üzere geniş yetkilere sahip olan 1922 Komitesi’nin lideri Graham Brady tarafından yapılan açıklamaya nazaran Truss, Avam Kamarası‘ndaki en büyük partinin başkanı olarak, Aralık 2024‘e kadar yapılması gereken bir sonraki genel seçime kadar başbakanlık vazifesini üstlenebilecek.
Pandemi döneminde yasadışı saklı partiler vererek, tacizle suçlanan milletvekilini göreve getirmesi üzerine halkı ve meslektaşlarını ‘masumluğuna’ ikna edemeyen Johnson’ın, İngiltere Başbakanı ve Muhafazakar Parti başkanlığından 7 Temmuz’da istifa ettiğini açıklaması ile parti içinde başbakanlık yarışı başlamıştı.
Seçim sürecinde konuşulanlar: Truss hangi vaatler ile koltuğa oturacak?
Seçimin vaatleri ve tartışmaları; İngiltere Merkez Bankası’nın yetkisi, vergi indirimleri ve göçmenleri Ruanda’ya hudut dışı etme konusundaki tartışmalı planın yanı sıra İngiltere’nin kötüleşen hayat maliyeti krizi hakkındaki görüşler çerçevesinde ilerledi.
Ukrayna krizi ile Rusya’ya yaptırım kararları alan Batılı ülkelerin artan enerji, gıda ve yakıt maliyetlerinin İngiltere’yi de vurması, seçimin ana konusu oldu. Ülkede enflasyon 40 yıldır birinci defa Temmuz ayında yüzde 10’un üzerine çıktı. İngiltere Merkez Bankası’nın yıl sonuna kadar kestirimi enflasyon oranını yüzde 13 olarak öngörmesi ve aralık ayından evvel de ülkenin resesyona gireceğini tahmin etmesi üzerine Truss, merkez bakasının faiz oranları konusunda bağımsız karar vermesini engelleyerek yetkilerinin düzenlenmesi gerektiğini açıklamıştı. Merkez bankasının ‘özerk olması’ gerektiği ile ilgili eleştirilen Truss, rakibi Sunak’ın da “Hepimiz için makus olur, bu bir hata” itirazı ile karşı karşıya kaldı. Sunak halihazırda, pandemi devrinde işini kaybeden yahut işlerini yürütemeyen insanlara devlet hazinesinden yardım yapma siyaseti ile ülkesinde ön plana çıkmıştı. Daha sonra Johnson ile yeniden pandemi periyodunda bir partiye katıldığı için para cezasına çarptırılması ve birebir vakitte Hintli bir milyarderin kızı olan karısı Akshata Murty‘nin vergi düzenlemeleri üzerinde incelemeye alınması üzere sebeplerle de sıkça eleştirildi.
Truss ise başbakan adaylığı boyunca, İngiltere’ye yasa dışı yollarla giriş yapanların Ruanda‘ya gönderilmesi ve oraya yerleştirilmesi kararının akabinde kamuoyunda tartışmalara neden olarak ‘uluslararası yükümlülüklerini öbür ülkelerin üzerine yıkmakla’ tenkitlerin odağında yer aldı. Truss, seçilmesi halinde göçmenleri Ruanda’ya gönderme planına Türkiye’yi de katmak istediğini söyleyerek milletvekillerine, şayet başbakan olursa bu hususta iki ülke ortasında müzakerelere başlayacağının kelamını vermişti.
Avrupa Birliği ve Global Araştırmalar Derneği (ABKAD) Lider yardımcısı Can Baydarol, Birleşik Krallık’ta seçim sonuçlarının açıklanmasının akabinde ülkenin yeni başbakanı olan Truss’ın dünya siyasetinde ve Türkiye ile bağlarda izleyeceği muhtemel politikayı Sputnik’e anlattı.
‘Gaf üstüne gaf yapan biri başbakanlık makamına gelmiş durumda’
Baydarol, Truss’ın tüm tenkitlere karşın seçilmesini Birleşik Krallık’ın iç siyaseti bağlamında kıymetlendirerek şu sözleri kullandı:
“İngiltere için güç bir seçimdi. Zira biri Hint asıllı oburu de Margaret Thatcher’dan sonra yönetecek ikinci bayan olarak adaydı. Hasebiyle güç bir seçim oldu ancak anlaşıldığı kadarıyla İngilizler İngiliz olanı seçmeyi tercih etti. Lakin gaf üstüne gaf yapan biri şu an başbakanlık makamına gelmiş durumda. Bunun seçim sonuçlarına nasıl yansıyacağı, Muhafazakarların bu hususta ne kadar hakikat tespit yaptıkları da uzun müddet tartışılacaktır. Bundan bir kaç hafta öncesine kadar ‘En uygunu galiba tekrar Boris Johnson ile devam etmek’ biçiminde de yorumlar vardı. Lakin şu anki manzara bu. İngiltere’nin başında Kraliçe’den sonra bir de başbakan olan iki tane hanımefendi bulunuyor.”
‘Johnson’a duyulan en büyük rahatsızlık, izlediği siyasetler sonucunda Rusya’nın açık gaye haline getirilmesiydi’
Truss’ın izleyebileceği dış siyaset ile ilgili de gündemdeki Ukrayna krizinden bahseden Baydarol, “Ukrayna ve Rusya konusunda Truss’ın çok fazla bir şey yapacağını sanmıyorum. Zira sonuçta İngiltere’nin dış siyaseti ABD ile çok paralel giden bir siyaset. Aslında Johnson’a duyulan en büyük rahatsızlık, izlediği siyasetler sonucunda Rusya’nın açık amaç haline getirilmesiydi. Burada bir yumuşama olabilir mi, Truss ‘tekrar Rusya ile bir ortak yol bulma arayışına gidebilir mi’ konusuna şu evrede ihtimal vermiyorum” şeklinde konuştu.
‘Türkiye ile alakaların çok da makus olmayacağı açık, İngiltere tekrar Ortadoğu oyununda müdahil olma amacında’
Bayradol, Türkiye ile münasebetlerde Truss’ın halini ve yasadışı göçmenler konusunda yaptığı açıklamaları kıymetlendirerek şunları aktardı: