Dezenformasyonla mücadele gerekçesiyle gündeme getirilen, kamuoyunda ‘sosyal medya yasası’ olarak bilinen Basın Kanunu ile Birtakım Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, TBMM Adalet Komisyonu’nda kabul edildi. Teklifle; ‘gerçeğe karşıt bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli formda alenen yayan’ kimse, bir yıldan üç yıla kadar mahpus cezasıyla cezalandırılacak. Basın kartı resmi kimlik dokümanı olarak kabul edilecek.
Komisyonda kabul edilen teklife nazaran, yasal yere kavuşturulmaları hedefiyle internet haber siteleri ile basın kartına ait konular Basın Kanunu’nun kapsamına alınarak radyo, televizyon, kamu kurum ve kuruluşlarının yürüttükleri enformasyon hizmetlerinde çalışan kamu çalışanının basın kartı düzenlenmesi bakımından müddetli yayın çalışanları üzere değerlendirileceği öngörülüyor.
Basın Kanunu’nun emelleri ortasına basın kartına ait metot ve temelleri belirlemek de ekleniyor. Teklifle, basın kartı talep eden medya mensupları ve enformasyon vazifelileri kanun kapsamına dahil edilecek.
İnternet haber siteleri de müddetli yayın tarifi kapsamına alınacak. Düzenlemede, internet haber sitesi, Bağlantı Lideri, İrtibat Başkanlığı, Basın Kartı Kurulu, medya mensubu, enformasyon vazifelisi de tanımlanıyor.
Süreli yayınların çıkarılması için beyanname Basın İlan Kurumuna verilecek
İnternet haber sitelerinde faaliyet gösterdiği iş yeri adresi, ticari unvanı, elektronik posta adresi, irtibat telefonu ve elektronik tebligat adresi ile yer sağlayıcısının ismi ve adresi kendilerine ilişkin internet ortamında kullanıcıların ana sayfadan direkt ulaşabileceği halde ve “iletişim” başlığı altında bulundurulacak.
İnternet haber sitelerinde bir içeriğin birinci kere sunulmaya başlandığı tarih ile sonraki güncelleme tarihleri, her erişildiğinde değişmeyecek halde içeriğin üzerinde belirtilecek.
Basın duyurularının ve yargı organlarınca verilen yayın yasağı kararlarının süratli ve faal bir biçimde bildirisinin sağlanması emeliyle; müddetli yayınların çıkarılması için, kaydedilmek üzere verilecek beyanname artık Cumhuriyet Başsavcılığı yerine Basın İlan Kurumuna verilecek.
Kayıt için verilen beyannamede elektronik tebligat adresi de gösterilecek.
Basın İlan Kurumu yayımın durdurulmasını talep edebilecek
Yayım durdurma müeyyidesi internet haber siteleri bakımından uygulanmayacak. İnternet haber sitesinin karara uymaması halinde Basın İlan Kurumu 2 hafta içinde eksikliğin giderilmesini yahut gerçeğe karşıt bilgilerin düzeltilmesini internet haber sitesinden isteyecek. İstemin yerine getirilmemesi durumunda Basın İlan Kurumu internet haber sitesi vasfının kazanılmadığının tespiti maksadıyla asliye ceza mahkemesine başvuracak. Mahkeme en geç 2 hafta içinde kararını verecek.
Başvurunun kabul edilmesi halinde internet haber siteleri için sağlanabilecek resmi ilan ve reklam ile çalışanlarının basın kartına ait hakları ortadan kalkacak. İnternet haber sitesi için sağlanan hakların ortadan kaldırılması, bu Kanun yahut ilgili mevzuat uyarınca öngörülen yaptırımların uygulanmasına pürüz olmayacak.
‘Teslim ve koruma yükümlülüğü’
İnternet haber sitesinde yayımlanan içerikler, gerektiğinde talep eden Cumhuriyet Başsavcılığına teslim edilmek üzere doğruluğu ve bütünlüğü sağlanmış biçimde 2 yıl müddet ile koruma edilecek.
Yargı mercileri tarafından yayının soruşturma ve kovuşturma konusu olduğunun internet haber sitesine yazılı olarak bildirilmesi halinde, bu süreçlerin sonuçlandığının bildirilmesine kadar soruşturma ve kovuşturma konusu yayın kaydının saklanması zarurî olacak.
İnternet haber sitelerinde ziyan gören kişinin düzeltme ve karşılık yazısını sorumlu müdür, hiçbir düzeltme ve ekleme yapmaksızın, yazıyı aldığı tarihten itibaren en geç bir gün içinde, ilgili yayının yer aldığı sayfa ve sütunlarda, URL teması sağlanmak suretiyle, birebir puntolarla ve birebir halde yayımlamak zorunda olacak. Yayın hakkında verilen erişimin engellenmesi ve/veya içeriğin çıkarılması kararının uygulanması ya da internet haber sitesi tarafından içeriğin resen çıkarılması durumunda, düzeltme ve yanıt metni ilgili yayının yapıldığı internet haber sitesinde birinci 24 saati ana sayfasında olmak üzere 1 hafta mühletle yayımlanacak.
Basılmış eserler yahut internet haber siteleri yoluyla işlenen yahut bu kanunda öngörülen öbür cürümlerle ilgili ceza davalarının bir muhakeme kuralı olarak, günlük periyodik yayınlar ve internet haber siteleri istikametinden 4 ay, öbür basılmış eserler tarafından 6 ay içinde açılması zarurî olacak. Bu mühletler basılmış yapıtların Cumhuriyet Başsavcılığına teslim edildiği tarihten, internet haber siteleri için ise habere ait cürüm ihbarının yapıldığı tarihten başlayacak.
Basın kartı başvurusu, niteliği ve tipleri belirlendi
Teklifle basın kartı başvurusu, niteliği ve tipleri de belirlendi. Buna nazaran, basın kartı başvurusu İrtibat Başkanlığına yapılacak. Basın kartı, resmi nitelikte bir kimlik dokümanı olarak kabul edilecek.
Basın kartı çeşitleri şu biçimde belirlendi:
– Vazifeye bağlı basın kartı: Bir medya kuruluşuna bağlı olarak çalışan Türk vatandaşı medya mensuplarına ve enformasyon görevlilerine verilen basın kartını,
– Periyodik basın kartı: Misyon alanı Türkiye’yi kapsayan yabancı medya mensuplarına verilen basın kartını,
– Süreksiz basın kartı: Vazife alanı Türkiye’yi kapsamamakla birlikte süreksiz bir müddetle Türkiye’ye haber gayeli gelen yabancı medya mensuplarına verilen basın kartını,
– Hür basın kartı: Süreksiz bir müddetle çalışmayan yahut yurt dışında özgür gazetecilik yapan medya mensuplarına verilen basın kartını,
– Daima basın kartı: En az 18 yıl mesleksel hizmeti bulunan medya mensupları ve enformasyon görevlilerine ömür uzunluğu verilen basın kartını söz edecek.
Basın kartı, Türkiye’de faaliyet gösteren medya kuruluşlarının Türk vatandaşı medya mensuplarına, periyodik yayınların sahiplerine yahut hukuksal kişi temsilcileri ile radyo ve televizyonların idare şurası liderlerine, medya kuruluşları ismine hareket eden ve vazife alanı Türkiye’yi kapsayan yabancı medya mensupları ile vazife alanı Türkiye’yi kapsamamakla bir arada süreksiz bir mühletle Türkiye’ye haber hedefli gelen yabancı medya mensuplarına, yurt dışında yayın yapan medya kuruluşlarının, Türk vatandaşı sahiplerine ve çalışanlarına, yurt dışında hür gazetecilik yapan Türk vatandaşı medya mensuplarına, medya alanında hizmet veren kamu kurum ve kuruluşlarında ve kamu kurum ve kuruluşlarının yürüttükleri enformasyon hizmetlerinde çalışan kamu çalışanına, medya alanında faaliyet göstermeleri koşuluyla, sendikalar ile kamu faydasına faaliyette bulunduğu tespit edilen dernek ve vakıfların yöneticilerine verilebilecek.
Basın kartı talep edenlerin müracaatta bulunabilmeleri için 18 yaşını bitirmiş olması, en az lise yahut dengi bir eğitim kurumundan mezun olması, kısıtlı yahut kamu hizmetlerinden yasaklı olmaması koşulu aranacak.
Ayrıca basın kartı talep edenlerin müracaatta bulunabilmesi için Türk Ceza Kanunu’nun 53’üncü unsurunda belirtilen mühletler geçmiş olsa bile; taammüden işlenen bir kabahatten ötürü 5 yıl yahut daha fazla mühletle mahpus cezasına ya da şantaj, hırsızlık, sahtecilik, dolandırıcılık, inancı berbata kullanma, palavra tanıklık, palavra yere yemin, iftira, kabahat uydurma, müstehcenlik, fuhuş, hileli iflas, zimmet, irtikap, rüşvet, kaçakçılık, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, cürümden kaynaklanan malvarlığı pahalarını aklama cürümleri ile cinsel dokunulmazlığa karşı cürümler, kamu barışına karşı cürümler, anayasal nizama ve bu nizamın işleyişine karşı hatalar, ulusal savunmaya karşı cürümler, devlet sırlarına karşı kabahatler, casusluk kabahatleri ve terör hatalarından karar giymemiş olması gerekiyor.
Kart talep edenlerde, Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Ortasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun kararlarına uygun kontrat yapmış olması ve zorlayan sebepler dışında işten ayrıldığı tarihten itibaren 1 aydan fazla olmamak üzere orta vermeden çalışması, medya faaliyeti dışında ticari faaliyette bulunmaması koşulu da aranacak.
Basın kartı talep eden vadeli yayın sahipleri yahut hükmî kişi temsilcileri ile radyo ve televizyonların idare heyeti liderlerinde, kamu kurum ve kuruluşlarında basın kartı alabilecek çalışanlarda ve yabancı basın-yayın kuruluşlarında çalışan Türk vatandaşı medya mensuplarından basın kartı talep edenlerde “Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Ortasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun kararlarına uygun mukavele yapmış olması ve zorlayan sebepler dışında işten ayrıldığı tarihten itibaren 1 aydan fazla olmamak üzere orta vermeden çalışması, medya faaliyeti dışında ticari faaliyette bulunmaması” koşulları aranmayacak.
Sürekli ve hür basın kartı talep edenler ile Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT) aracılığıyla vazifeye bağlı basın kartı talep edenlerde ise “Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Ortasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun kararlarına uygun kontrat yapmış olması ve zorlayıcı sebepler dışında işten ayrıldığı tarihten itibaren 1 aydan fazla olmamak üzere orta vermeden çalışması” kaidesi aranmayacak.
Basın kartı talep eden yabancı medya mensuplarına, medya kuruluşu tarafından görevlendirildiklerini belgelendirmeleri, Memleketler arası İşgücü Kanunu uyarınca çalışma müsaadelerinin olması, bağlı bulundukları kuruluşun yönetim merkezinin bulunduğu ülkenin Türkiye’deki büyükelçilik, elçilik yahut konsolosluklarından aldıkları takdim mektubunu ibraz etmeleri halinde, karşılıklılık aslı da gözetilerek Başkanlıkça basın kartı verilebilecek.
Basın Kartı Kurulu 9 üyeden oluşacak. Komitede, Başkanlığı temsilen 2 üyenin yanı sıra emekçi sendikası formunda faaliyet gösteren sendikalardan basın kartı sahibi üyesi en fazla olan sendika tarafından belirlenecek bir üye ile irtibat fakültesi dekanları yahut basın kartı sahibi gazeteciler ortasından Başkanlıkça belirlenecek bir üye de yer alacak. Üyelerin misyon müddeti 2 yıl olacak. Müddeti dolan üyeler yine seçilebilecek.
Komisyon; müracaat sahibinin niteliklerini, mesleksel çalışmalarını, yapıtlarını, mükafatlarını kıymetlendirerek basın kartı taşıyıp taşımayacağına karar verecek.