Birleşmiş Milletler’in bilgilerine nazaran, 2021’in sonu prestijiyle dünyada zorla yerinden edilenlerin sayısı 89.3 milyona yükseldi. Bunlardan 27.1 milyonu mülteci statüsündeyken, mültecilerin yüzde 69’u yalnızca 5 ülkeden geliyor. 11 yılı aşkın istikrarsızlıkla birlikte, başta ABD olmak üzere Batılı ülkelerin ağır ambargosu altında olan Suriye, 6.8 milyon kişi ile en çok mülteci gönderen ülke pozisyonunda. Batı’nın yeniden ağır yaptırımlar uygulayıp ve hatta yeni bir lider ‘atadığı’ Venezuela da, 4.6 milyonla bu listede 2. sırada bulunuyor. 3. sırada bulunan ABD ve NATO’nun 20 yıl boyunca işgal ettiği Afganistan’ı resmi sayılara nazaran toplamda 2.7 milyon kişi terk etti. Afganistan’ı ise 2.4 milyon ile Güney Sudan ve 1.2 milyon kişi ile ise Myanmar takip ediyor.
Ukrayna’dan kaçanları yüklü olarak yüksek gelirli Avrupa ülkeleri ağırlıyor
Düşük ve orta gelirli ülkeler, dünyadaki mültecilerin yüzde 83’üne mesken sahipliği yaparken, Türkiye 3.8 milyon ile en çok mülteci ağırlayan ülke. Öte yandan, Ukrayna’dan kaçan mülteciler yüklü olarak yüksek gelirli Avrupa ülkeleri tarafından ağırlanıyor Ukrayna krizi ortaya çıktığında, buradan gelecek olan mültecileri ‘üçüncü dünya ülkesinden değil bir Avrupa ülkesinden kaçanlar’ olarak gören Avrupa ülkeleri, Ukraynalı mültecilere süreksiz muhafaza statüsü sağladı, bu tıp programlara ise 2.8 milyondan fazla mülteci kayıt yaptırdı. Halihazırda Rusya’nın Donbass’a yönelik operasyonun başından itibaren 6 milyonu aşkın Ukraynalı ülkesini terk etti.
Ancak, ‘kendilerinden gördükleri’ Ukraynalıları alkışlarla karşılayan Batı ülkeleri, istikrarsızlık yarattıkları yahut istikrarsızlıkları besledikleri ülkelerden gelen sığınmacı ve mültecileri, ülkelerine kabul etmemek için denizlerde vefata terk ediyor, üçüncü ülkelere ‘ödeme’ yaparak sorumluluklarından kaçıyor, sınırlarına dikenli teller, duvarlar dikiyor. Öte yandan Avrupa ülkeleri, kabul ettikleri hudutlu sığınmacı ve mülteciler üzerinden iç siyasetini de şekillendiriyor. 20 Haziran Dünya Mülteciler Günü’nde Sputnik, açıklamalarıyla ve örnekleriyle, Batı’daki mülteci bakış açısını derledi.
‘Bazı’ mültecileri Ruanda’ya gönderme kararı alan İngiltere’den, kararı durduran AİHM’den çıkmaya yeşil ışık
Evlerini Ukraynalı mültecilere açacak şahıslara en az 6 ay mühlet ile 350 sterlin ödeme yapacak olan İngiltere, ülkesine gelen ‘bazı’ mültecileri Ruanda’ya gönderiyor. Lakin ülkede, 14 Haziran’da Ruanda’ya birinci göçmen taşıyan uçak seferinin son dakikada Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) engellemesinin ‘şoku’ yaşandı. Bir Afrika ülkesi olan Ruanda’ya göçmenlerin masraflarının karşılanması için para ödenmesi konusunda ‘anlaşan’ Britanya Başbakanı Boris Johnson, AİHM’nin uçak seferini durdurma kararı sonrası “Hukuk dünyası, hükümetin mantıklı olduğunu düşündüğü bir maddeyi uygulamasını durdurmaya çalışmanın yollarını bulmakta çok uzman. Yol almamıza yardımcı olması için birtakım kuralları değiştirmek gerekli olacak mı? Olması çok mümkün. Bütün bu seçenekler daima gözden geçiriliyor” diyerek, AİHM’den çıkmaya yeşil ışık yaktı.
‘Asla Ruanda’ya gönderilmeyecek’ Ukraynalılardan yüzlercesi İngiltere’de evsiz
Ukraynalı sığınmacıları Ruanda’ya göndermeyeceklerini açıklayan Johnson’ın bu kararına insan hakları örgütlerinden sert reaksiyon geldi. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği, Londra’yı ‘mülteci kontratının lafzına ve ruhuna ters planı yine düşünmeye’ çağırdı. Öte yandan, İngiltere hükümetinin, Ukrayna için ‘ev ve aile vizesi programlarının barınma imkanı sağlayacağı’ konusundaki taahhütlerine karşın, en az 480 Ukraynalı ailenin evsiz kaldığı açıklandı. Refugees at Home Yöneticisi Lauren Scott yaptığı açıklamada “Mültecilerin Facebook’ta tanıştıkları yabancıların güzel niyetine güvenmelerini beklemek her vakit bir risk. Maalesef, balayı kademesi sona erdiğinde bu durumun daha da kötüleşebileceğini düşünüyoruz” sözlerini kullandı.
Ruanda’ya gönderilmeye itiraz edenlere elektronik kelepçe uygulaması
Ancak, AİHM’nin Ruanda’ya gidecek birinci uçuşu Johnson hükümetini ‘frenlemedi’. İçişleri Bakanlığı’nın başlattığı bir yıllık pilot projede sığınma başvurusu yapanların bazısına elektronik izleme aygıtları takılacak. Bakanlığın açıklamasında, ‘Ruanda’ya gönderilme kararına itiraz edenlere’ de elektronik kelepçe takılabileceğine de işaret edildi. Öte yandan, bakanlığın bu kararı yayımladıkları Göçmen Kefaleti başlıklı 86 sayfalık kılavuz evrakla de çelişiyor. Bu dokümanda yalnızca ‘çok büyük ziyana neden olabilecek suçlulara’ elektronik kelepçe takılacağı belirtiliyordu.
Ukraynalılara özel statü veren İsviçre, 4 ayda ‘yoruldu’
ABD’nin 20 yıl boyunca süren işgalinin sonunda Afganistan’ı Taliban’a terk etmesinin akabinde, İsviçre ülkeden gelen büyük Afgan kümelerinin kabul edilmeyeceğini açıkladı. Lakin, birebir ülkenin bakanlar konseyinden Ukraynalılara özel statü verilmesi ve yer, para, sıhhat ve eğitim yardımları yapılmasına dair karar çıktı. Öte yandan, İsviçre Ukraynalı mültecilerden de yorulmuş görünüyor. Çünkü, İsviçre Sığınmacılara Yardım Servisi’ne nazaran sığınmacıların ülkeye gelişinin şimdi üçüncü ayında lokal halk, ‘yorulduklarını’ belirtiyor. İsviçre Sığınmacılara Yardım Servisi (SFH) Yöneticisi Miriam Behrens, “Kültürel farklılıkların olmasına biraz şaşırdık” tabirini kullandı.
Polonya’da Ukraynalı mültecilere verilen dayanaklar çekiliyor, beyaz olmayanlara taarruzlar düzenleniyor
‘Bir tane bile Müslüman mülteci almamakla’ övünen ve Belarus hududunda mülteci krizi yaratıp, bu insanların üzerine zehirli kimyasal içeren hususlar kullanan Polonya, Ukrayna’nın komşusu da olması sebebiyle, en fazla Ukraynalı mülteci alan ülkelerden biri. Polonya İçişleri Bakan Yardımcısı Blazej Pobozy, Ukraynalı mültecilerin barınma ve bakım masraflarının karşılanması için Avrupa Birliği’nden 2.2 milyar euro talep edildiğini açıkladı. Öte yandan, Müslüman mültecilere ‘karşı’ olan Polonya, Hristiyan olan Ukraynalılara da pek arkadaş canlısı davranmıyor üzere görünüyor. Polonya’da Ukraynalı mültecileri desteklemek için getirilen, mültecileri barındıran meskenlere yapılan ödemeler ve toplu taşımanın fiyatsız olması, üzere uygulamalar geri çekildi. Polonyalı mahallî yetkililer, tüm kentlerinin dolduğunu ve Ukraynalı mültecilere konut, iş, yardım sağlamakta ‘güçlük’ çektiklerini defaatle vurguluyor. Tüm bunlarla birlikte, Polonya’da Ukrayna’dan kaçan lakin beyaz olmayan mülteciler akına da uğradı.
Ukrayna’dan kaçarken ırkçılığa maruz kalan Afrikalılar, Almanya’da da birebir muameleyi gördü
2016 yılında Türkiye ile Avrupa Birliği (AB) arasında ‘düzensiz göçü’ engellemek ve ülkesinde tutmak ismine imzalanan ‘18 Mart Mutabakatı’nın en büyük destekçilerinden biri olan Almanya, Ukraynalı mülteciler için hudut getirilmeyeceğini açıklamıştı. Fakat, Ukrayna’daki çıkarken de ırkçılığa maruz kalan Afrikalılar, Almanya’ya geldiklerinde de tıpkı muameleyle karşılaştılar. Alman kamu yayın kurumu Deutsche Welle (DW) ile konuşan Afrikalılar, Almanya’ya gittiklerinde Ukraynalı olmadıkları için ülkelerin geri dönmelerini ve toplumsal yardım alamayacaklarını söyleyen pek çok mektup aldıklarını söz etti. Mülteci kümeleri, Berlin mülteci kurulu ve öteki STK temsilcileriyle birlikte 17 Mayıs’ta Almanya’nın başşehrinde Bundesrat önünde bir protesto düzenleyerek Ukrayna’dan kaçan üçüncü ülke vatandaşları ve başka mülteciler için eşit haklar talep etti. Öte yandan, Ukrayna’da yaşayan ve ülkeyi terk etmek isteyen Afrikalıların uğradığı ırkçılık, Birleşmiş Milletler toplantısında bahis olmuştu; Kenya’nın BM Daimi Temsilcisi Martin Kimani, Afrikalıların kaçmaya çalıştıkları sırada tren ve otobüslerde en art sıralara itildiğini ve ırkçılığa maruz kaldığını belirtmişti.
Almanya İçişleri Bakanı Nancy Faeser’ın 5 Nisan Salı günü yaptığı açıklamada, Almanya’da Ukrayna vatandaşlarına yönelik atakların arttığını ortaya koyuyor. Faeser, verdiği demeçte Şubat ayının sonundan bu yana Ukrayna vatandaşlarına yönelik 109 cürmün kaydedildiğini söyledi. Bu cürümlerin ise bedensel ve maddi hasar, hakaret ve kelamlı tehditleri içerdiğini belirtti.
Ukrayna’dan kaçan Romanlar: ‘Köpekler üzere yerde yatıyoruz’
Diğer taraftan, Ukrayna’dan gelen lakin ‘Ukraynalı üzere görünmeyen’ Roman aileler, gittikleri ülkelerde de ayrıştırmacı tavırla karşılaşabiliyorlar. Kiev’de yaşayan ve Çekya’nın başşehri Prag’a gelen üç çocuklu Zanna, mülteci muhafazası için gittikleri kayıt merkezinde kabul edilmedikleri söyleyerek “Nedenini açıklayan rastgele bir doküman vermediler. Buraya kalacak bir yer aramaya geldik fakat onun yerine köpekler üzere yerde yatıyoruz. Yorulduk ve artık gücümüz kalmadı. Yalnızca nitekim umutsuz hissediyorum” sözlerini kullandı. Romanlar, Ukraynalı çok sağcı kümeler tarafından da akına uğruyordu.