Döviz kuruna baskı yapan ögeleri ortadan kaldırmanın ana hedef olduğu konusunda fikirlerini paylaşan Ekonomist Prof Escort Pendik Dr Mahmut Demirbaş döviz kuruna baskı yapan ögeleri sıralandırarak iktisatta yapılması tekliflerini aktardı
Mahmut Demirbaş kura baskı unsunların çerçevesini negatif gerçek faiz negatif gerçek kayıp dış ticaret dengesizliği ve ödemeler Pendik Escort bilançosuna olumsuz tesiri ABD Merkez Bankası’nın Fed faiz kararı ile Avrupa Merkez Bankası nın ECB faiz kararı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası TCMB idaresinin statik hali ve düşük faiz oranı ile Pendik Escort Bayan iç piyasadaki dolarizasyon algısı formunda çizdi
Olağanüstü olaylar toplumun alışkanlıklarını etkiledi
Demirbaş transferinde toplumun üst üste yaşadığı travmalarında dolarizasyonu hizmet ettiğini belirterek şu bilgileri vererek 15 Temmuz 2016 tarihinde gerçekleşen darbe teşebbüsü süreci toplumda güvensizliği arttırmış pandemi süreci yaşanmış dehşet kültürü insanların içine yerleşmiş pandemi sürecinde kapalı kalınan süredeki bireylerin tasarruf ettiği meblağlar yabancı paraya yönelmiştir dedi
Enflasyonun kura etkisi
Demirbaş ın transferde ön çıkan hususlar şöyle
04 Temmuz 2022 tarihinde TÜFE yüzde 78 62 olarak TUİK tarafından açıklandı Bu açıklama sonucu olarak negatif eksi 0 36177’dir Manası ise yüzde 36 177 oranında negatif gerçek faiz kelam hususudur Bu kadar yüksek negatif gerçek kayıp kur düzeyine üst istikametli güçlü baskı yapar
Ödemeler istikrarı bilançosu
2022 Nisan ayı dış ticaret endeksleri sonucunda ithal eserlerin satın alma bedeli yüzde 44 01 artarken ihraç edilen eserlerin satış kıymetinde yüzde 9 097 oranında azalmasının ödemeler bilançosunu olumsuz etkilemiştir
İhracatın ithalatı karşılama oranı
2021 Mayıs ayında ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 79 9 oranında gerçekleşirken 2022 Mayıs ayında ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 64 olarak gerçekleşmiştir
2022 yılı Ocak Mayıs devrinde dış ticaret hacmine baktığımızda geçen yılın birebir devrinde dış ticaret hacmi ödemeler bilançosuna eksi 930 milyon 134 bin lira meblağında olumsuz tesir ederken 2022 yılı Ocak Mayıs periyodunda dış ticaret hacmindeki değişim ödemeler bilançosuna eksi 43 milyar 233 milyon lira meblağında olumsuz tesir yapmaktadır
ECB nin faiz kararı kur baskısı yapıyor
50 baz puan faiz artışı beklenen 17 Temmuz 2022 Avrupa Merkez Bankası ECB kararı ve 75 baz puan faiz artışı beklenen 27 Temmuz tarihli Fed faiz kararları sonrasında bizim üzere ülkelerin kur düzeyine baskı artacaktır İlgili kararlar sonrasında Avrupa ve ABD kaynaklı tahvillere yatırım yapan yatırımcıların tahvil fiyatlarında meydana gelebilecek düşüş nedeni ile kayıpları artacaktır
Likidite darlığına dikkat
Örneğin 5 Haziran 2022 tarihindeki Fed in 75 baz puanlık faiz artışı sonrasında ki 15 Haziran 4 Temmuz tarihleri ortasında 5 yıllık ABD tahvillerindeki kıymet kaybı yüzde 17 815 oranındadır Tıpkı devirde Almanya 5 yıllık tahvillerinde bedel kaybı yüzde 27 43 oranındadır 2022 Temmuz ayı sonu itibariyle tahvil fiyatlarındaki kayıp artarak devam edecektir Tahvil fiyatlarındaki kayıp finansal kurumların sermaye yeterliliklerinde zayıflık yaratacak likidite darlığına neden olacaktır
Oluşan likidite darlığı faiz oranlarının artmasına neden olacak artan faiz oranları tekrar likidite darlığı yaratacaktır Bu bir kısır döngüdür Bu devirde ilgili merkez bankalarının varlık alımı yapmayacak olmaları da sorunu arttıracaktır Bu türlü bir ortamda paranın maliyeti artacağı için döviz bulmak zorlaşacak yahut yüksek maliyetli olacak ve bu sebeple döviz kuruna baskı yapacaktır
Dolar TL nin seyri maceralı ilerliyor
TCMB idaresi 23 Eylül 2021 tarihinde siyaset faiz oranlarını yüzde 14 e indirdi 2021 Eylül ayından 05 Temmuz 2022 tarihine kadar süreç de dünyada çok şey oldu 23 Eylül de 1 ABD doları 8 6584 lira tutarındaydı 4 Temmuz 2022 tarihinde ise 1 ABD doları 16 7935 lira fiyatında Bu ortada dolar kuru 18 lirayı geçti kur muhafazalı mevduat hayatımıza girdi 10 liraya kadar geriledi 13 lira seviyende yerini buldu ve 17 30 un üzerine çıktı ve bugün 16 79 lira fiyatında Dolar kuru çok macera atlattı
Enflasyon süratle yükseldi
2021 Eylül ayında TÜFE yüzde 19 89 oranında ÜFE yüzde 43 96 oranında hizmet üretim fiyat endeksi yüzde 31 30 ziraî üretici fiyat endeksi yüzde 23 35 olurken 2022 Haziran ayı sonu itibariyle TÜFE yüzde 78 62 oranında ÜFE yüzde 138 31 oranında hizmet üretim fiyat endeksi yüzde 89 96 ziraî üretici fiyat endeksi yüzde 154 97 oranında gerçekleşti
Merkez Bankası ndan Türk Lirası kararları üst üste geldi
Bu devirde 4 sefer TÜFE endeksli menkul değer tahvil ihracına yöneldi tahvil iskonto oranı yüzde 30 iken 4 Temmuz 2022 tarihinde iskonto oranını yüzde 50 çıkardı Bunun manası başlangıçta yüzde 23 1 getiri garantisi taahhüt ederken bugün itibariyle yüzde 33 33 oranında getiri garantisini tesis etmiş oldu
Kredi bulmakta sorun yaşanabilir
En kıymetlisi ise mevduat munzam karşılıklarının yüzde 8 oranında yüzde 25 oranına kadar yükseltilmesi oldu Bankaların mevcutta kısa vadeli olan mevduatlarının maliyetini yüzde 4 188 oranında arttırmış oldu Bu artış bankaların piyasaya sunduğu kredi maliyetlerine yansıdı ve piyasadaki kredi bileşik faiz oranları yüzde 33 e kadar yükseldi ve firmaların kredi bulmaları zorlaştı
Bu periyotta üretmiş oldukları eserleri ihraç edecek kurumların ihraç gelirlerinin yüzde 40 fiyatını Merkez Bankası na satmak mecburiliği getirildi
Ukrayna Rusya savaşı emtiaların fiyatını körükledi
Bu periyot içerisinde Ukrayna Rusya savaşı başladı emtia fiyatları yükseldi tedarik zinciri bozuldu Rusya bankaları swing sistemi dışına itildi Rusya ya bir kısım yaptırımlar kelam konusu oldu hammadde fiyatları arttı Ruble gaz devreye girdi Ruble savaş başlangıcında dolar karşısında yüzde 128 kıymet kaybına uğradı Rusya faiz oranını yüzde 20 ye kadar çıkardı daha sonra faiz oranını kademeli olarak yüzde 9 5 oranına kadar indirdi ruble devalüasyonu ortadan kaldırdığı üzere savaş öncesi duruma nazaran yüzde 14 51 oranında paha kazandı
Merkez Bankası faiz artışına statik yaklaştı
Fed faiz oranı 0 25 puandan 1 75 puana yükseltti dünyada çok sayıda ülke enflasyonla çaba etmek için faiz oranlarını arttırdı Merkez Bankası siyaset faiz oranını yüzde 14 de sabit bıraktı Statik bir yaklaşım gösterdi Merkez Bankası nın siyasetinin gerçek finans piyasası ve tahvil piyasası ile rekabet eder pozisyona geldiğini savunan Demirbaş bu yaklaşımın döviz kuruna baskı yaratacağını lisana getiriyor
Ekonomide alınacak tedbirler
Demirbaş son devirde dünyada ve Türkiye de iktisatta yaşananları sıraladığı transferini şu tekliflerle son verdi
- Olması gereken faiz ve olması gereken kur siyaseti güdülerek realiteden uzaklaşılmamalı
- Paranın dolaylı yollarda maliyeti arttırılmamalı 2022 Eylül 2023 Mart periyodun de karşılaşabileceğimiz likidite krizine kendimizi bu yaz aylarında hazırlamalı
- Statik yaklaşımdan vazgeçmeli
- Fed ve ECB kararlarından sonra gerçekleşebilecek düşen hammadde fiyatlarından yararlanmalı
- Sanayicimizi muhafazalı sanayicimizin üretim maliyetini yükselten güç artırımlarından uzak durulmalı
- Tahvil ve finans piyasası ile süratlice barışarak 3 ay içerisinde bulabildiğimiz kadar fon bulunmalı
- Uzun vadeli opsiyon kontratları yapılmalı
- Savunma sanayi ve tarım öncelikli bölüm olarak ulusal güvenlik hedefiyle desteklenmeli
- Bu dalların yanı sıra kimya dalı demir çelik kesimi demiryolu ulaşım çizgisi ve lojistik bölgeler ile daima ve kesintili rüzgar ve güneş güç kesimi desteklenmeli