Türk edebiyatının usta kalemlerinden olan Selim İleri’nin bugün doğum günü. Selim İleri’ye 72’inci yaşında sıhhat ve memnunluk diliyoruz. Kitap Ayracı olarak kaç yaşlar temenni ediyoruz.
Muharriri 2018’de Sona Ermek kitabı üzerine yaptığımız söyleşiyle anmak istedik.
Yarım asırlık bir yazı emekçisi.
Lisana kolay…
Verdiği yapıtlarla çağdaş Türk Edebiyatı’nın önde gelen ismidir.
Üretken, özgün, bir kalem ustasından bahsediyorum.
Selim İleri…
Usta muharririn üç yıl evvel Everest Yayınları etiketiyle raflarda yerini alan yarı otobiyografik romanı Sona Ermek’te İleri’nin pişmanlıkları, aşkları, hasretleri yer alıyor.
Hasılı bu romanda Selim İleri var.
İleri’nin kitabını daha evvel Kitap Ayracı sayfasında siz kıymetli okurlara bahsetmiştim. Müelliflik hayatına pek çok eser sığdıran usta kalem ile edebiyattan, hayata, anılardan, tatlı sert arbedelerden ve olağan ki kitaplardan konuştuk…
Romanın ismi Sona Ermek olması birden fazla okurda ıstırapla karşılandı. Selim İleri müellifliği bırakıyor mu diye. Sona Ermek’in hikayesi nedir?
– Sona Ermek ismi basında biraz tersten çıktı. Kitaba en yakışan şey bu isimdi. Metne en uygun olan Sona Ermek’ti.
Birden fazla insan romanın isminden ötürü sanki Selim İleri’nin son yapıtı mi diye düşündüler, hüzünlerini söz ettiler. Otobiyografik bir kitap aslında, geçmiş gitmiş elli yıl.
Ümitsizlik da koymadım romanıma. Öbür isim de düşündüm lakin inatla Sona Ermek olmasını istedim. Bu roman geçmişe hasret olsa bile neye fayda ki? Sonuçta geçmişi geri getiremezseniz.
Sona Ermek, otobiyografik bir eser. Bir müellifin kendi hayatını satırlara dökerken ne kadar tarafsız ve objektif davranabilir? Her şeyi bütün çıplaklığıyla verdiğinizi düşünüyor musunuz?
– Mümkün değil.
Hiç kimse bunu yapamaz, her şeyi bütün çıplaklığıyla vermeniz bazen imkânsız oluyor. Dolasıyla hayatımda derin izler bırakan birtakım olayları yansıttım romanıma.
Sona Ermek’i okuyup bitirdiğimde şunu düşündüm. Bunu Selim İleri mi yazdı. Sizi bu romanda çok karamsar gördüm. Mevt vurgusunu çok sık yapmışsınız.
Vefattan korkuyor musunuz?
Hayır…
Mevt Allah’ın buyruğu elbette. Ahmet Hamdi Tanpınar’ın çok hoş bir deyişi vardır. “ Ne kadar hoş yaz gecesi, boğaz ışıklar, bütün bunlardan ayrılmak” kısa fakat etkileyici bir kelam. Vefat değil lakin, bütün bunlardan ayrılmak güç oluyor.
Bir müellifin kendisiyle hesaplaşması olarak okuyabilir miyiz?
Natürel ki.
Ona çok çaba ettim.
Yazdıklarımla geçen 50 yıllık kusurları lisana getirdim. Yazarlıkla ömrümü kazandığım için çok yazdım. Yemek yazıları yazdım, bana farklı okurlar kazandırdı.
İstemediğim, mecbur kaldığım kimi televizyon programları ve senaryoculuk yaptım, fakat artık senaryo yazmıyorum.
Çok büyük bir pişmanlık yaşamadım. Şahsi hayatımda olabilir lakin müelliflik hayatımda pişmanlık kelam konusu değil.
“Oğuz Atay’la barışmasaydım çok üzülürdüm”
Geçmiş yıllarımda çok kırıcı yazılar yazdım.
Kimin hakkında?
Çok kişi.
Mesela…
-Rahmetli İsmail Cem’in çıkarttığı Siyaset Gazetesi’nin “Ortalık” diye bir sütunu vardı. Natürel siz hatırlamazsınız o yılları (gülüyor)
Oğuz Atay ile aramızın açılmasına neden olan bir yazı yazdım. Benim yanlışlı olduğum bir yazıydı.
Gerçi daha sonra barıştık ancak çok acıklı bir barışmaydı. Oğuz’un son devirleriydi. İncelik yaptı, bana mektup gönderdi. Oğuz Atay’ın bana kırgın biçimde ayrılsaydı bu dünyadan, çok lakin çok üzülürdüm.
Romanda, yeni kuşağın “beni okumadığını” söylüyorsunuz. Bu ne kadar gerçekçi?
–Ben demiyorum, yayıncı diyor bunu. Hatta tam bilakis müellif Ayşe Sarısayın’la “O Aşk Dinmedi” kitabı üzerine çalışıyorduk.
Size de ikram etmek isterim kitabı. Her yazdığım kitapla ilgili alıntılar var. Bir devir var ki, benim neslimin müelliflerinin yazdıkları var benim hakkımda. Fethi Naci ve Vedat Günyol var mesela.
Son yirmi yılda, birçok genç arkadaş hoş yazılar ve kitaplar yazdılar. Genç nesille aram daima âlâ olmuştur.
Bakın siz mesela beni okuyorsunuz, takip ediyorsunuz. Genç bir neslin yine öne çıkarttığı bir muharrir oldum. Bu beşere sevinç veriyor.
Sizin nesil beni yine var etti, çok şey borçluyum.
Sona Ermek’i yazarken anıları seyahatine çıktınız. Bunu satırlara dökmek kolay oldu mu?
– Kolaydı..
Yazmak zorlamıyordu lakin doyumsak, onları tekrar hatırlamak çok zordu. Yazarken güç olmadı. Sonuçta kendinize nazaran bir üslup belirliyorsunuz ve o doğrultuda metninizi kaleme alıyorsunuz.
Çok yapıtınız var. Bu kitabı başkalarından ayrı bir yere koyabilir miyiz?
– Sona Ermek, okurlara kendimi anlatmanın bir yoluydu. Paylaşmak istedim, okurlara daha çok yakın olmak istedim.
Romanda Osmanlı Padişahlarından olan dördüncü Murad’ı yazmak istediğinizi lakin bir türlü bunu yapamadığınızı söylüyorsunuz. Dördüncü Murad’ı neden yazmak istiyorsunuz?
– Çok hoş bir soru.
Dördüncü Murad bölümüyle ilgili çok okudum, araştırmalar yaptım. Yarım kalmış 300- 400 sayfalık bir evraktır elimdeki. Dördüncü Murad’ı yazmak benim için bir argümandı. Murad’ın gerisindeki çocuksu ve pak durumunu yazmak istemekti hedefim.
Daima anımsadığı şey, kılıç kuşanması ve padişahlık dönemiydi. Küçük yaşta tahta çıktı biliyorsunuz.
Diğer bir Osmanlı padişahını yazmak ister misiniz?
-III. Selim’i yazmak isterim. (gülüyor)
Abdülhamid, Abdülaziz, Mecnun İbrahim üzere padişahların hayatlarını merak etmekle kalmayıp, yazmak da istemişimdir. Daha çok insan dramlarıyla öne çıkan padişahları. Meczup Mustafa’yı mesela, ya da Genç Osman…
Genç Osman’ın çok acı aslında.
Türkiye’nin yakın tarihini yazmayı düşünüyor musunuz?
-Sadece Türkiye’nin bir devrini ele alarak yazmadım. Romanlarımda sık sık yakın tarihe vurgu yaptım esasen.
Yazılarını hala daktiloyla yazıyorsunuz. Neden?
–Beceremedim bilgisayarla yazmayı. (Gülüyor)
Edebi hayatınızı etkileyen Türk ve dünya edebiyatından birkaç isim saysanız kim olur bunlar?
-Behçet Necatigil’i saymadan olmaz tabi. Oktay Rıfat, Atilla İlhan, Edip Cansever ve neslim olan Erendiz Etasü’yü anmak isterim. Batı edebiyatında Dostoyevski ve Tolstoy’un yanı sıra pek çok muharririn tesirinde kaldım.
Ve tabi ki Ahmet Hamdi Tanpınar…
Yeni bir çalışma var mı?
Var…
Burada bahsettiğim tek parti evresiyle ilgili bir şey var. Tek parti devrine ilişkin bir evrakım var. Onu tekrardan yazıyorum.
Tam Demokrat Parti’nin ortaya çıkışıyla başlayan bir periyot. Uzun yılların bir birikimi olduğu için sonbahara yanlışsız raflarda olur diye düşünüyorum.
Ergül tosun
Kitap sayfası için irtibat: