Türkiye’nin Mısır ile bağları Temmuz 2013’te Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi’nin devrilmesiyle sonuçlanan askeri darbeyle bozulmuş ve iki ülke ortasında siyasi alanda başlayan gerginlik karşılıklı ticaret olmak üzere ekonomik ilgileri de bir ölçü olumsuz etkilemişti.
Yakın vakitte iki tarafın da attığı adımlarla başlayan olağanlaşma uğraşları ve bu istikamette ortaya konulan siyasi irade, bu ay Türk Dışişleri Heyeti’nin Kahire’ye yapacağı ziyaretle resmiyet kazanacak.
İKİLİ TİCARET VE YATIRIMLAR
İki ülke ortasında olağanlaşma sürecinin başlaması, kısa müddette ekonomik bağlantıları süratle canlandıramayacak olsa da sabit seyirde devam eden ikili ticaretin ve yatırımların yine artması için değerli bir evre kat edilmiş olacak.
Aslına bakılacak olursa kelam konusu 7,5 sene içerisinde Türkiye ve Mısır ortasında çeşitli gümrük mahzurları, bürokratik mevzuatlar ve vize müracaat müddetlerinin uzun olması üzere meseleler yaşansa da ekonomik bağlantılar hiçbir vakit durma noktasına gelmedi.
Tersine Mısır, Türkiye’nin Kuzey Afrika’daki değerli ticaret partnerlerinden biri olma özelliğini korudu.
MISIR İÇİN DE YARAR SAĞLAYACAK
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Ticaret Bakanlığı’nın bilgilerine nazaran Türkiye’den 2014-2020 yılları ortasında Mısır’a 21,9 milyar dolarlık ihracat yapılırken, birebir devirde Mısır’dan 12,1 milyar dolarlık ithalat gerçekleştirildi.
Kelam konusu 7 yıllık periyoda bakıldığında Türkiye’nin, her yıl ortalama 3 milyar dolarlık ihracat yaptığı Mısır ile ekonomik münasebetlerini makul bir düzeyde devam ettirdiği görülüyor.
Bu devirde Türkiye’den ihraç edilen eserlerde demir-çelik eserleri, motorlu taşıtlar, plastik ve mamulleri ile petrol yağlarının yoğunlukta olması dikkati çekiyor. Buna karşılık Mısır’dan ithal edilen eserlerde plastik ve mamulleri, kimya endüstrisi eserleri, altın ve dokuma eserleri başı çekiyor.
Ayrıyeten, Türk firmaların Mısır’da otomotiv, bankacılık, cam sanayi, inşaat ve güç üzere birçok alanda direkt yatırımları bulunuyor.
Bu yatırımların önümüzdeki süreçte artmasının bilhassa istihdam sorunu ve genç nüfus fazlası bulunan Mısır için yarar sağlayacağı kaçınılmaz bir gerçek.
TÜRKİYE’NİN TİCARETTEKİ KADİM PARTNERİ
Mısır bugün 100 milyonu aşan nüfusu, stratejik ticaret yolları, farklı iş kollarının Orta Doğu’daki merkezi olması, güç yatırımları ve turizmdeki savı ile bölgenin en kritik ekonomilerinden biri.
Mısır ile Anadolu coğrafyasının stratejik partnerliğinin tarihi antik çağlara kadar uzanıyor.
Roma, Bizans ve Osmanlı periyotlarında de Mısır her vakit Anadolu’da üretilen eserlerin en değerli pazarlarının başında gelmiştir. Türkiye, bu esaslı alakanın sürdürücüsü olarak Mısır ile her vakit yakın ekonomik bağ içinde oldu.
Mısır da kendi coğrafyasındaki potansiyeli ekonomik partnerlerine kullandırabilmesi bakımından Orta Doğu ve Kuzey Afrika’daki en istikrarlı ülkelerden biri olmuştur. Hakikaten Mısır’ın stratejik pozisyonu, tarihî ve ekonomik bağları ile Türkiye için taşıdığı değer, bugün birebir vakitte global ticaret için de geçerli.
TÜRK İHRACATÇILARINA YENİ KAPILAR ARAYABİLME POTANSİYELİ
Mısır’ın kalabalık nüfusu ile Türkiye için Afrika’da büyük bir ticari pazar olması Türk ihracatçısı için yeni devirde birçok fırsatın yaratılabileceği manasına geliyor.
Ayrıyeten Mısır, tek başına büyük bir pazar olmasının yanı sıra, stratejik konumuyla Afrika’ya ve başka Arap ülkelerine açılmaları için Türk ihracatçılarına yeni kapılar arayabilme potansiyeli de taşıyor. Her ne kadar Türk firmalar için Mısır birinci sefer keşfedilecek bir ülke olmasa da ilgilerin normalleşmesiyle değişecek yaklaşımlar ve gerisinden gelebilecek teşvikler, iki ülkenin iş insanları için salgın krizine karşın karşılıklı çıkarlar sağlayacak.
Mısır endüstrisinin gereksinimi olan ham husus ve orta mallar Türkiye’den tedarik edilebileceği üzere, sektörel teşebbüslerle bölgedeki dinamik iş gücü ortak yatırımlarla da kıymetlendirilebilir.
YENİ BİR KANAL İNŞA EDİLMESİ MÜMKÜN DEĞİL
Mart ayında Süveyş Kanalı’nın Ever Given isimli tankerin kazası sonucu kapanmasıyla yaşanan küresel aksama, tüm dünyada gözlerin burada atılabilecek yeni altyapı adımlarının bulunup bulunmadığına çevirdi.
Global ticari nakliyatın yaklaşık yüzde 12’sinin 193 kilometre uzunluğundaki kanaldan geçtiği düşünüldüğünde, bu güzergahın her geçen gün yeni alternatiflere ya da yolun sağlamlaştırılmasına gereksinim duyduğu görülebilir.
Yeni bir kanal inşa edilmesinin birçok sebepten dolayı çabucak mümkün olmayacağı açık olduğu için bölgeyi besleyen başka ticari güzergahların uygunlaştırılması, hızlandırılması ve yenilenmesi için çok sayıda adım da halihazırda atılıyor yahut projelendiriliyor.
9 AFRİKA ÜLKESİNİ BİRBİRİNE BAĞLAYACAK PROJE
Mısır’da yakın vakitte gerçekleşen demir yolu kazalarının ağır kayıplara yol açması ve yolların güzelleştirilmesi gayesi birçok ulaşım ağı projelerinin hayata geçirilmesine yol açtı.
Arab News’in haberine nazaran Mısır, Sudan ile birleşmeyi mümkün kılacak 450 kilometreden fazla uzunlukta bir demiryolu inşa edecek. Nisan ayı ortalarında Sudan’ı ziyaret eden Mısır Ulaştırma Bakanı Kamel Al-Wazir, projenin 254,6-318,7 milyon dolara mal olacağını bildirdi.
Öte yandan Mısır, ülkeyi dokuz Afrika ülkesine bağlayacak büyük bir altyapı projesi planlıyor. Tekrar Al Wazir’in şubat ayında duyurduğu proje, kara ve demiryolu sistemlerinin geliştirilmesini içeriyor.
953 MİLYON DOLAR KIYMETİNDE 35 PROJE HAYATA GEÇİRİLECEK
Bakan, Mısır’ın 13 liman ve bir lojistik merkez kurulmasını sağlayacak kapsamlı bir plan üzerinde çalıştığını da belirtti.
Buna nazaran, önümüzdeki aylarda 953 milyon dolar pahasında 35 proje hayata geçirilecek.
Al Wazir, Toplam 19 milyon dolarlık 9 farklı projenin de tamamlandığını tabir etmişti. Mısır’da yapılması planlanan birçok altyapı ve ulaşım işinin büyüklüğü dikkate alındığında, bu husustaki tecrübeli Türk müteahhitler Mısır’ın gereksinim duyduğu alanları çok rahat doldurabilir.
Bununla birlikte, Türkiye ile Mısır’ın kelam konusu projeler ışığında Afrika’daki 3. ülkelere ortak yatırımlar da gerçekleştirmesi mümkün olabilir.
“ENERJİ TİCARETİNDE BÖLGESEL BİR MERKEZ OLMA” SAVI
Doğu Akdeniz’deki gaz rezervlerinin aranması ve öbür güç nakil sınırlarındaki Mısır yatırımları ele alındığında, yakınlaşmanın Türkiye için birçok yeni alanda fırsata hamile olabileceği de düşünülebilir.
Mısır’ın “enerji ticaretinde bölgesel bir merkez olma” savı ile attığı adımlar bugün hala çeşitli altyapı projeleriyle varlığını sürdürüyor.
Bu emel doğrultusunda yenilenebilir güç ve doğalgaz santralleri inşa eden Mısır, tıpkı vakitte Akdeniz kıyısındaki Dabaa kentinde bir nükleer güç santrali de inşa ediyor. Mısır, bölgesindeki ve komşu ülkelerle nakil çizgileri konusunda iş birlikleri yapıyor ve projeler yürütüyor.
Bu nedenle Türkiye’nin güç alanında yaptığı çalışmaların düzelecek bağlantılar sonrası potansiyel yeni teşebbüslerle bir üst düzeye çıkması imkanı bulunuyor.
SALGININ MISIR’IN İKTİSADINA TESİRLERİ
Dünya Bankası bilgilerine nazaran Mısır’da salgının devam eden tesiri ve koronavirüs olaylarındaki artışla büyümenin 2019-2020’deki yüzde 3,6’dan 2020-2021’de yüzde 2,3’e düşeceği iddia ediliyor.
Dünya genelindeki birçok ülkeye nazaran yüzde 2,3 büyüme, ülke iktisadının salgına karşın büyümede ayakta kalabildiğini gösteriyor.
Bununla birlikte aşılanma oranı 2022’nin başlarına kadar gereğince yükselirse, Mısır’ın 2021’de ve takip eden yıllarda büyüme ivmesini kademeli olarak tekrar hızlandırması bekleniyor.
Büyüme, kısıtlamaların kaldırılması ve toplumsal aralık tedbirlerinin gevşetilmesiyle birlikte, sırasıyla yüzde 0,7 ve yüzde 2 üzere düşük düzeyde kalmasına karşın, üst yanlışsız hızlandı.
Salgının başlangıcında toplam istihdamdaki birinci düşüş aksine döndüğü ve hem işgücüne iştirak hem de istihdam oranları toparlandığı için, işsizlik bu yıl (yüzde 9,6’lık artıştan sonra) yüzde 7,2 düzeylerine düştü.
DÖVİZ MUHTAÇLIĞINA YANIT VERİLDİ
Öte yandan, geçen yıl Kahire ve Memleketler arası Para Fonu (IMF) ortasında varılan uzlaşma sonucu 2,7 milyar dolarlık kredi Mısır tarafından onaylandı ve salgın sırasında ülkenin duyduğu döviz muhtaçlığına karşılık verilmiş oldu.
Salgının başlangıcında, Mısır hükümeti 100 milyar Mısır Lirası bedelinde bir acil durum müdahale paketi tasarladı. Buradaki temel tedbirler ortasında sistemsiz çalışanlara istisnai mali hibe ve mevcut nakit transferi programlarının genişletilmesi yer alıyordu.
Mısır Merkez Bankası, likiditeyi rahatlatmak ve bireylerin uygun şartlarda krediye erişimini sağlamak için siyaset faizlerini düşürdü. Bu adım 2019-2020 finans yılında yüzde 5,7 olarak kaydedilen enflasyonun gerilemesi için atıldı.
BİRÇOK FIRSAT OLUŞTURULABİLİR
Sonuç olarak, Mısır hükümetinin öncelikle sübvanse ettiği turizm, imalat, Süveyş Kanalı, petrol ve gaz çıkarıcıları üzere kilit dallar, seyahat kısıtlamaları, talep düşüşü ve ticaretteki kesintilerden etkilenmeye devam ediyor.
Türkiye için yeni periyotta bu kritik kesimlere yönelik birçok fırsat oluşturulabilir.
Bilhassa altyapı projeleri için gerekli inşaat işlerinin yoğunluğu, bölgedeki deneyimli Türk müteahhitler için yatırıma ve Mısırlılar için de istihdama dönüşebilir.
Yeni periyotta yanlışsız adımların karşılıklı atılmasıyla iki ülke için Doğu Akdeniz’deki ekonomik istikrarları farklı bir boyuta taşıyacak sonuçların elde edilmesi, kazan-kazan durumundan da öte tüm coğrafya için olumlu sonuçlar doğurmaya elverişli.