İtalya Başbakanı Mario Draghi’nin Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a yönelik hadsiz kelamları, diktatörlüğün tarihî köklerini de akıllara getirdi.
Draghi, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a adapsızca saldıracağına, ülkesinin Eski Roma’ya kadar uzanan tarihine baksa, diktatörlüğün kendi icatları bir idare biçimi olduğunu bilirdi. O kadar ki, “diktatör” ismini bile İtalyanlar bulmuştu.
ZALİM KRAL SPERBUS’U DEVİRİP YENİ ZALİMLERE YOL VERDİLER
Antik çağda krallıkla yönetilen Roma’nın son hükümdarı Lucius Tarquinius Superbus, zalim bir yöneticiydi. Ülkenin ileri gelenleri, baskıcı idareye son vermek için harekete geçtiler ve hükümdarı devirip idareye el koydular. Böylelikle “cumhuriyet” rejimi başlamış oldu. Birinci vakitler ülke konsüller vasıtasıyla yönetildi fakat kısa bir mühlet sonra, zalim kral Supebus’u aratmayacak yeni zalimler ortaya çıktı.
DİKTATÖRLÜK MAKAMINI İHDAS ETTİLER
Roma tarihi akarken, idare biçimine dair buluşlar da hayata geçmeye başladı. Oluşturulan senatoda, siyasi bir makam olarak “diktatörlük” kavramsallaştırıldı. Diktatör, Latincede “emir veren, dikte eden” manasına geliyordu. Romalı seçkinler, fevkalâde durumlarda baştaki yöneticiye konsüllerin yetkisinin üzerinde yetkileri bir müddetliğine veren düzenlemeler yaptılar. Lakin yetkiyi alan, gücü ele geçiren yönetici, bu geçiciliği pratikte anlamsız kılıyor, baskılarla yetki mühletini tekrar tekrar uzatıyordu. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ar. Gör. Selahattin Eren’nin “Roma Diktatörlüğü” başlıklı makalesinde anlattığına nazaran, Roma seçkinleri, aslında diktatör sözünü fazlaca kullanmaya istekli de değillerdi. Onun yerine daha yumuşak bir tabirin, “Magister Populi” (Halkın Efendisi) sıfatının yaygınlaşmasını istiyorlardı. Sezar’la birlikte imparator tabiri de deverana girmişti. Fakat halk, yöneticilere yönelik hoşnutsuzluklarından ötürü başa geçenlerin çabucak hepsine “diktatör” diyordu.
KENDİNİ İLAH, ATINI YARDIMCISI İLAN EDEN CALİGULA
Roma’daki sisteme nazaran, diktatörün yardımcılıklarında konsüller bulunuyordu. Konsül, diktatör ismine pek çok yetkiyi kullanıyordu. Mesela, meşhur Brütüs de diktatör Sezar’ın konsüllerinden birisiydi. Diktatörlerin keyfi yönetimi vakit içerisinde birçok tuhaflığa da yol açmıştı. Yönetimde, zalimlik ve akıl sıhhati eksikliği başa baş haldeydi. MS. 37’de imparator olan Caligula, garip tavırlarıyla ünlü olmuştu. Bir seferinde, İngiliz Kanalı’na sefer düzenlemiş, askerlere kumsalda savaş durumu aldırmış ve “deniz kabuklarını savaş ganimeti” ismi altında toplatmıştı.
YIRTICI HAYVANLARI İDAM MAHKUMLARIYLA BESLİYORDU
Caligula, çok zalim birisiydi. Sayısız insan öldürdü, kimisini küçük düşürücü uygulamalarla cezalandırdı. Yabanî hayvanları, mevt cezası almış mahkûmlarla besliyordu. Sevdiği bir atı vardı, onu yardımcısı ilan etmişti. Elmaslarla süslenen atın önüne önemli ciddi aktüel devlet işlerine ilişkin dokümanlar konuyordu. Saray maiyeti cet gerçek bir konsülmüş üzere davranmak zorundaydı. Sarayda bir genelev açan da yeniden Caligula’ydı. Yöneticileri eşleriyle yemeğe davet ediyor, sonra en beğendiği yönetici eşini alıp yatak odasına geçiyordu. Yemektekilerin ayrılmamasını isteyen Caligula, masaya dönüşünde birlikte olduğu bayana dair anlatılara başlıyordu.
HER GECE GÜNEŞE “ EY GÜNEŞ DOĞ” DİYE EMREDERDİ
Caligula, azgınlıkta hudut tanımıyordu. Birgün kendisini “tanrı” ilan etti. Sabaha karşı sarayda, “Ey güneş, doğ” diye buyruk vererek dolaşıyor, güneş doğunca da bunun tanrılığının bir göstergesi olarak kabul edilmesini istiyordu. Bir tapınak yaptırdı, içine heykelini koydurdu, heykele o gün giydiği kıyafetlerin birebirini giydirdi. Caligula, sonunda MS. 41’de etrafındaki seçkinler tarafından düzenlenen bir suikaste maruz kaldı. Öldürülmesinin akabinde bütün heykelleri, portreleri yok edildi.
NERON, YALNIZCA ROMA’YI DEĞİL HIRİSTİYANLARI DA YAKTI
Bilinen ismiyle Nero / Neron, tam ismiyle “Nero Claudius Caesar Augustus Germanicus”, MS. 54’te imparator olmuştu. Neron, tarihte en makûs anılan imparatorlardan biri oldu. Evvel üvey kardeşi Britannicus’u öldüren Neron, sonra sırasıyla annesi Agrippina ve karıları Octavia ve Poppaea’yu katletti. Onu tarihte “unutulmazlar” ortasına sokan aksiyonu ise meşhur Roma’yı yakma çılgınlığıydı. Neron’un bu vahşetine kılıf bulmaya çalışanlar, “Roma’yı yıkıp daha hoş bir kent haline getirmek için yaptı” görşünü savunsalar da periyodun pek çok tarihçisi bu olayı onu dizginlenemez çılgınlığına bağlamakta. O periyodun yeni dini olan Hıristiyanlığa karşı putperest atalar dininde sabit kalan Neron, Hıristiyanlara büyük zulümler yaptı. Neron’un, “Hıristiynalardan oluşan çıralar” yaptığı da kayıtlara geçmişti. O da layığını buldu ve MS 68’de, evvel intihara yeltendi lakin başarılı olamadı, yanındaki azatlı kölesi ve sekreteri Epaphroditosson ise son bıçak darbelerini indirerek Neron’un hayatını sonlandırdı.
COMMODUS, KENDİSİNE TAHTA KILIÇLI RAKİPLER SEÇERDİ
Lucius Aurelius Commodus MS 180’de imparator olmuştu. Kendisini Yunan rabbi “Herkül”e benzetmeye çalışan Commodus, sık sık aslan postu giyip otomobil yarışlarına katılırdı. İmparator ayrıyeten tam bir kılıç karşılaşması düşkünüydü. Lakin onun karşılaşma anlayışı biraz faklıydı. Arenada kılıç karşılaşmaları düzenler, eline en uygunundan gerçek bir kılıç alır, rakiplerine ise tahta kılıçlar verirdi. Kolaylıkla iddia edileceği üzer sonra da onları katlederdi. Senatonun ileri gelenleri Commodus’tan düzgünce yaka silkince, bir gence onu öldürme vazifesini verdiler. Halk, öldürülen Commodus’un cesedini Tiber Nehri’ne attı. Commodus’un ismi bütün kamu binalarından ve kayıtlardan silindi.
SON DİKTATÖR MUSSOLİNİ
Roma / İtalyan tarihinde üstten bu yana anlatılanlardan çok daha fazlası var elbette fakat tüm diktatörleri sayıp, icraatlarını anlatmaya “byete”lar yetmez. Bu vadide son isim ise Benito Mussolini. Mussolini, 1922’den itibaren İtalya’nın faşist önderiydi, birinci olarak başbakan, sonra da diktatörlük yetkileriyle ülkeyi yönetti, “Il Duce” unvanını aldı. Müttefiklerin Sicilya’yı işgal etmesi üzerine, 1943’te Alman diktatör Adolf Hitler’in takviyesiyle Kuzey İtalya’da kurulan Alman kukla devleti “Salo Cumhuriyeti”nin başına getirilen Mussolini, bir daha savaşı lehine çeviremedi ve vefatına kadar muhataralı günler geçirdi. Mussolini ve metresi Clara Petacci, 28 Nisan 1945’de bir İtalyan partizan tarafından vurularak öldürüldü. Mussolini ve Petacci’nin cesetleri daha sonra ayaklarından asılarak halka gösterildi.
MUSSOLİ’NİN MEZARI NEO-FAŞİSTLERİN “HAC” YERİ OLDU
Başlangıçta Mussolini, meçhul bir mezara gömüldü lakin 1946’da mezarındaki kalıntılar faşist destekçiler tarafından çalındı. Daha sonra kalıntılar ele geçirildi ve 11 yıl boyunca halktan kapalı tutuldu. 1957 yılında ise kalıntılarının, memleketi Predappio’daki Mussolini aile mezarlığına defnedilmesine müsaade verildi. Mussoli’inin mezarı vakit içerisinde neo-faşistler için bir “hac” yerine dönüştü. Uzun müddettir Mussoli’nin her mevt yıldönümünde mezarının etrafında neo-faşist mitingler düzenleniyor. Unutmadan, İtalya’nın Salo kasabası (Eski “Salo Cumhuriyeti”) Belediye Meclisi geçtiğimiz yıl şubat ayında, Mussolini’ye verilen “fahri hemşerilik” unvanının geri alınmasına dair teklifi, 3’e karşı 14 oyla reddetti.