“Ulusal Egemenlik Bayramı” 15 yıl 1 Kasım’da kutlandı
23 Nisan, 1935’e kadar “Yetim ve Öksüz Bayramı”ydı
Vakanüvis
Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı tüm yurtta kutlanıyor. Pandemi kuralları, konutlara kapanmayı getirse de “millî hâkimiyet ruhu” birinci günkü üzere taptaze duruyor. Bu ruhun temellerinin atıldığı 23 Nisan’ın 1920’den 1935’e uzanan öyküsü ise dokunaklı ayrıntılara sahip.
ÜÇ MEBUS MECLİS’E VARAMADAN ŞEHİT EDİLMİŞTİ
İstanbul’daki Meclis-i Mebusan’ın, 16 Mart 1920’de İngiliz askerlerince kapatılmasının akabinde 23 Nisan 1920’de Ankara’da toplanan Büyük Millet Meclisi’ne seçilen 324 milletvekilinden yalnızca 115’i gelebilmişti. 23 Nisan’a yetişmeye çalışan mebuslardan biri olan Mahmut Nedim (Hendek), bir yandan da Hendek’te çıkan isyanları bastırmakla görevlendirilmişti. Hendek, Ankara’ya ulşamadı. Mahmut Nedim Beyefendi, 21 Nisan 1920’de isyancılar tarafından şehit edildi. Tekrar Birinci Meclis’e gitmek üzere yola çıkan fakat olumsuz hava ve yol koşulları nedeniyle açılışa yetişemeyen Gümüşhane Mebusu Ziya Beyefendi (Tuğlu) ile Trabzon Mebusu İzzet Beyefendi (Eyüboğlu) da yol kesen eşkıyalarca şehit edilmişlerdi.
BİRİNCİ MECLİS’İN BİRİNCİ TUTANAĞI
HİMAYE-İ ETFAL, 23 NİSAN’IN ÇOCUK BAYRAMI OLMASI İÇİN ÇABALADI
Meclis’in açılışını takiben çıkartılan kanunlardan birisi de 23 Nisan 1920 tarihiyle ilgili olanıydı. 2 Mayıs 1921 tarihinde yayınlanan 13 sayılı Resmi Gazete’de, “112 sayılı 23 Nisan’ın Ulusal Bayram Addine Dair Kanun” yayınlanarak, 23 Nisan’ın yeni devletin birinci ulusal bayramı olduğu ilan edilmişti. Kanunda ne “millî hâkimiyet”ten ne de “çocuk”tan bahsedilmemekteydi. Gazi Üniversitesi’nin Akademik Bakış mecmuası Kış 2011 sayısında yer alan “23 Nisan Çocuk Bayramı’nın Ortaya Çıkışı ve 1922-1929 Yılları Ortasında 23 Nisan Kutlamaları” başlıklı yazısında bu mevzuyu işleyen Yrd. Doç Dr. Mücahit Özçelik’in verdiği bilgiye nazaran, daha sonra ismi Çocuk Esirgeme Kurumu’na dönüşecek olan Himaye-i Etfal Cemiyeti, 23 Nisan’ı “çocuk bayramı” yapmak için özel bir uğraş göstermişti. Cemiyet idaresi, savaş sebebiyle öksüz ve yetim kalan çocuklar için coşkuyla kutlanan 23 Nisan gününden istifade bağış toplamayı amaçlıyordu. Cemiyet, yeni idarenin de dayanağını alarak her geçen yıl bu gayesine uygun çalışmıştı. 1927 yılına gelindiğinde HEC’in 90 bin civarında öksüz ve yetime yardım ettiği kayıtlara geçmişti.
1 KASIM “MİLLİ HAKİMİYET BAYRAMI”YDI
23 Nisan, lakin 1927 yılından itibaren resmen “Çocuk Bayramı” olarak kutlanmaya başlamıştı. İsmi, “Hâkimiyet-i Milliye” olan bayram ise 1922’de kutlanmaya başlayan bir bayramdı. Yeni idare, 1 Kasım 1922 tarihinde saltanatı kaldırmış, bu tarihten itibaren de her 1 Kasım “Hâkimiyet-i Ulusala Bayramı” olarak kutlanır olmuştu. Böylelikle çocuk ve ulusal egemenlik bayramları, uzun yıllar farklı ayrı kutlanacaktı. Takvimler 1935 yılını gösterdğinde ise iki bayramın birleştirilmesi kararı alınarak ismi, “23 Nisan Hâkimiyet-i Ulusala ve Çocuk Bayramı” (İlerleyen yıllarda Ulusal Hâkimiyet) olarak belirlendi. 1980 askeri darbesi sonrası oluşturulan Ulusal Güvenlik Kurulu, aldığı bir kararla bayramın ismini, “23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı” olarak değiştirdi.