Rusya’nın Donbass operasyonu sonrasında Batı’nın Moskova’yı maksat alan yaptırım kararları devam ediyor. 2021 yılı içerisinde Rusya’nın, gaz gereksiniminin yüzde 40’ını karşıladığı Avrupa Birliği üyesi 27 ülkenin güç bakanları, doğalgaz kullanımını azaltma ve ekonomik küçülmeyi minimuma indirmeyi hedefleyen kararları konuşmak için Brüksel‘de bir ortaya geldi.
AB’nin yürütme organı Avrupa Komitesi tarafından 20 Temmuz’da açıklanan ‘Güvenli Bir Kış için Gazdan Tasarruf Et’ planı, 1 Ağustos 2022’den 31 Mart 2023‘e kadar gaz talebini yüzde 15 azaltmayı öngörüyor. AB tarafından acil durum ilan edilmesi halinde üye ülkelerin tümüne ‘zorunlu’ kesinti olarak yansıyacak bu oran, 45 milyar metreküp gaza tekabül ediyor. Ayrıyeten üye devletlerin her iki ayda bir, gaz tüketimi ile ilgili maksadına yönelik ilerlemeleri hakkında rapor vermeleri gerekecek. Gaz talebine ait onaylanan taslak düzenleme, arz güvenliği konusunda bir ‘birlik uyarısı’ yapma mümkünlüğünü da içeriyor. Ülkeler bu ‘uyarıyı’ birlikte onaylarlarsa AB’de talep azaltma, ‘tartışmaya açık olmaksızın’ mecburî hale gelecek.
26 Temmuz’da tasarruf plan taslağının onaylanmasının akabinde Londra merkezli ICE borsasının verilerine nazaran, Avrupa’da gaz döviz fiyatları da, Mart ayının başından bu yana birinci defa bin metreküp başına 2 bin 100 doları aşarak büyüme oranını yüzde 14‘e yükseltti. Halihazırda AB’nin Rus gazını kademeli olarak kaldırma teşebbüsleri ile petrol ambargoları, Avrupa ülkelerine enflasyon ile gıda ve güç krizi olarak yansıyor.
Kuzey ve ada ülkeleri için ‘tasarruftan’ muafiyet
AB, ‘zorunlu tasarruf hedefi’ konusunda kimi birlik ülkelerine istisna da sağladı. Çek Sanayi ve Ticaret Bakanlığı lideri Josef Sikela, “Elbette Baltık ülkeleri için, ada devletleri için istisnalar üzere yalnızca kimi ülkeleri yansıtan muafiyetler var. Gerisi bu istisnaları kullanamayacak” dedi. Buna nazaran, AB komşularının gaz sistemleriyle irtibatı olmayan ülkeler, gaz talebini azaltacak tedbirlere katılmayacak. Gaz depolama kapasitesi amaçlarını aşan, Almanya üzere kritik sanayiler için hammadde olarak gaza çok bağımlı olan yahut gaz tüketimleri son beş yılın ortalamasına nazaran geçen yıl en az yüzde 8 artan ülkeler de tasarruftan muaf tutulacak. Ayrıyeten, elektrik şebekeleri kıta elektrik sistemiyle senkronize olmayan ve ‘elektrik üretimi için gaza kıymetli ölçüde bağımlı’ olan AB ülkeleri için de istisnalar sağlandı. Sikela, tüketimini azaltmamaya karar verebilecek ülkeler için yürürlüğe alınacak olan yaptırımlar hakkında da şimdi masaya oturulmadığının altını çizdi.
Üye ülkelerden AB’nin ‘buyruklarına’ itiraz
Serüvenine, ‘Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu’ olarak başlayıp daha sonra Avrupa İktisat Topluluğu’na evrilerek kıtada ekonomik entegrasyon ile üyelerinin tek bir çatı altında eşit bir formda temsil edilmesi vaadiyle başlayan AB’nin, ‘Güvenli Bir Kış için Gazdan Tasarruf Et’ planında olduğu üzere mevcut karar ve tavrı, bünyesindeki ülkelerin tepkisini topluyor. Lüksemburg Dışişleri Bakanı Claude Turmes, toplumsal medyadan yaptığı açıklamada, karara muhalefet eden tek ülkenin Macaristan olduğunu söylese de kurulun ‘buyrukları ve şartlarına’ bir çok ülke ekonomik sebepler nedeniyle karşı çıktı.
Birliğin Güney kanadını oluşturan Portekiz, İspanya, Güney Kıbrıs, İtalya, Malta ve Yunanistan, AB devletlerinin ‘farklı denklemleri’ göz önüne alındığında geniş kapsamlı tek bir maksadın adil olmadığını savundu. Kurula karşı çıkan ülkeler, Almanya iktisadının devamlılığının sağlanması ismine öteki ülkelerin fedakarlık yapmaya zorlandığı görüşünde. Öte yandan Almanya Şansölye Yardımcısı Robert Habeck 21 Temmuz’da yaptığı açıklamasında ‘aynı gemiye binmek istemeyen’ ülkeleri eleştirerek, “Gaz indirimlerinden direkt etkilenmeyen ülkelerin öbür ülkelere yardım etmesi gerek. Aksi takdirde, Avrupa dayanışması da dahil hiçbir şey olmazdı” ifadelerini kullandı. Birliğin güney ülkelerinde ise hala ‘memnuniyetsizlik’ sürüyor. Pekala hangi ülke, ‘Güvenli Bir Kış için Gazdan Tasarruf Et’ sürecine dair neler dedi?
Macaristan’dan sert reaksiyon: ‘Herhangi bir gazın hudutlarımızdan çıkmasına müsaade verme niyetinde değiliz’
Macaristan Dışişleri ve Dış Ekonomik İlgiler Bakanı Peter Szijjarto, Avrupa Komitesi’nin teklifini en çok eleştiren batılı başkanlardan biri. Teklifin, hiçbir detay içermediği için pratikte gerçekçi olmadığını söyleyen Szijjarto Avrupalı liderlerin öncelikle ‘insanları iletişimsel eylemlerle’ kandırmaması gerektiğini, bunun yerine güç kesimindeki gerçek durumu açıkça anlatmalarını tavsiye etti. Ayrıyeten Szijjarto, Enerji krizinin, yaptırım uygulanan Rusya’da değil, bu yaptırımları uygulayan ülkelerde yaşanmasını ‘düşündürücü’ olarak nitelendirdi. Mevcut durumda Macaristan, gelecek aydan itibaren rastgele bir gazın hudutlarından çıkmasına müsaade verme niyetinde olmadığını da açıkça belirtti.
İspanya: Ülkelere dayatılan bir hususta haksızca fedakarlık yapmayı reddediyoruz
İspanya, günde ortalama 22.9 milyar metreküp gaz tüketirken, Brüksel tarafından belirlenen sonla birlikte bu sayının 3.4 milyar metreküp azaltılması isteniyor. İspanya’nın Ekolojik Geçiş Bakanı Teresa Ribera, Avrupa Komitesi’ne gönderdiği açık mektupta, ülkelerin ‘görüş bildirmesine müsaade verilmeyen ve dayatılan bir bahiste haksızca fedakarlık yapmayı’ kabul etmeyeceklerini açıkladı. ‘Ne olursa olsun’, İspanyol ailelerini gaz yahut elektrik kesintilerine maruz bırakmayacaklarını belirten Ribera, Avrupa Konseyi’nin kararının çabukla çıkarıldığını ve adil olmadığını vurguladı. Almanya üzere güç krizini daha çok yaşayan ülkeler için de şikayette bulunan Ribera, “Diğer ülkelerden farklı olarak, biz İspanyollar güç açısından imkanlarımızın ötesinde yaşamadık. Ülkemiz ödevini çeşitlendirilmiş güç açısından yaptı. Bunu öbür Avrupalı ülkelerden daha yüksek bir bedel ödeyerek yapmak zorunda kaldı” tabirlerini kullanarak, birlik ülkeleri ortasındaki ‘dengesizliğin’ altını çizdi.
‘Portekiz’den tasarruf edilen gaz, öteki ülkelerin açıklarını kapatmak için kullanılamaz’
Portekiz Güç Bakanı Joao Galamba da İspanyol meslektaşı ile tıpkı fikirde olduğunu beyan edenler safında yer aldı. Galamba, “Portekiz her vakit daha kıymetli gaz satın almak zorunda kaldığı için yıllarca dezavantajlı durumdaydı” sözlerini kullanarak AB ülkeleri arasında eşit standartlar olmadığına dikkat çekti. Akabinde Galamba, açıkça Almanya’ya atıfta bulunarak, ‘Portekiz’den tasarruf edilen gazın öteki ülkelerin açıklarını kapatmak için kullanılamayacağına’ vurgu yaptı.
‘Komisyonun teklifi kabul edilemez, Yunanistan istisna isteyecek’
Yunanistan’dan da bahisle ilgili açıklama geldi. Yunanistan Güç Bakanı Kostas Skrekas, mahallî bir radyoda yaptığı açıklamada Almanya’ya inisiyatif verilmesi ile ilgili konuşarak, “Bu karar Almanya’ya daha fazla gaz gideceği manasına gelmez. Kurulun önemli bir istişare olmaksızın bu duyuruyu nasıl yaptığı merak ediliyor” dedi. Ayrıyeten AB güç bakanlarının fevkalâde toplantısında Yunanistan, AB’ye endüstride gaz tüketimini ‘tazminat ödenmesi karşılığında azaltma’ teklifini sundu. Ülke, Brüksel’de alınan kararın kabul edilemez olduğunu düşünüyor. Hükümet Sözcüsü Giannis Ikonomou ise Yunanistan’ın bu kurallardan istisna talep edeceğini duyurmuştu.
‘Polonya gaz paylaşmak istemiyor, mecburî tasarruf düzeneklerini dayatma teşebbüsü kabul edilemez’
Polonya İklim ve Etraf Bakanı Anna Moskva düzenlediği basın toplantısında, Polonya’nın Avrupa Birliği’nin öteki ülkeleriyle gaz paylaşmayı kabul etmediğini söyledi. Moskva, mecburî tasarruf düzeneklerini bir ‘dayatma girişimi’ olarak gördüklerini belirterek, “Her ülkenin kendi bağımsız güç siyaseti vardır ve bu bu türlü kalmalıdır. Her hükümet, vatandaşlarının güç güvenliğinden sorumludur” dedi. Moskva’ya nazaran devletler, kış aylarının nasıl geçeceğini bilmeden bu türlü bir adımı kabul etmemeli. Moskva, ‘dayanışma sisteminin hiçbir üye devletin güç güvenliğinde azalmaya yol açmaması gerektiği’ konusunda ikazda bulunarak, AB ülkelerinin gaz tasarrufu meselelerini ‘bağımsız olarak’ çözmesinden yana olduğunu vurguladı.
Yüzde 15’lik kesintiyi kabul etmeyen İtalya’ya yüzde 8’lik ‘ikna’ indirimi
İtalya daha evvel, her ülkenin gaz tüketimini yüzde 15 oranında azaltmasını öngören Avrupa Birliği teklifini desteklemeyerek, “Yüzde 15’lik kesinti, iktisadın kimi dallarını, çok ve motivasyonsuz fedakarlıklar yapmaya zorlayacak” açıklamasında bulunmuştu. İtalya hükümeti, ‘dayatılan bir pakete’ karşı olduklarını söz eden başka ülkelere katılırken, Brüksel’de düzenlenen toplantı sonrasında ülkelerine yapılan ‘istisnalar’ ile kısmi olarak Avrupa Komisyonu’nun kararına tesir etki. Ekolojik Geçiş Bakanı Roberto Cingolani, ülkesinin gaz tüketimini pan-Avrupa ölçeğinde yüzde 7 oranında sınırlayacağını belirterek, “Önce herkes için eşit olan yüzde 15 oranı vardı, bu biraz zordu” dedi.
AB iş dünyası örgütünden Avrupa Komisyonu’na reaksiyon: Gaz tüketimine kısıtlama dayatılması felaket olur
Komisyonun aldığı dayatma siyaseti yalnızca Avrupalı başkanların değil, iş insanlarının da yansısını topladı. Brüksel’de faaliyet gösteren AB çapında iş dünyasının temsil ve lobi örgütü Avrupa İş Dünyası Konfederasyonu’nun (BusinessEurope) Genel Yöneticisi Markus Beyrer, Avrupa’nın Rus gazı kullanımını azaltabilmesi için ekonomik faaliyetleri dizginleme kararının vahim ve geri döndürülemez sonuçları olacağı ihtarında bulundu.
Forced curtailments would have disastrous economic effects and should only be considered as an option of very last resort. The focus must be on ensuring that we do not reach this situation in the first place.
?Read our press release: https://t.co/cyuh4LYSUc https://t.co/PDbNYHewFf
— BUSINESSEUROPE (@BusinessEurope) July 20, 2022
El Pais: Güç tasarrufu tedbirleri blok içinde önemli bir bölünmeyi tehdit ediyor
AB’nin gaz tüketimini yüzde 15 oranında azaltma önerisi medyanın da gündeminde. İspanya merkezli El Pais gazetesi, doğalgazın 27 üye ülke ortasındaki derin bölünmeleri şimdiden ortaya çıkardığını yazdı. Bununla birlikte makalede, son haftalardaki çelişkilerin güç alanının ötesine geçerek, AB’nin kuzey ve güneyi ortasındaki maliye ve para siyaseti mevzularında da farklılıkların ortaya çıktığı belirtildi. Gazete, bloğun ortaklarının ahengini, toplumsal, ekonomik ve nakdî paydaşlığı sürdürme yeteneklerini test edecek ‘varoluşsal bir krizle’ karşı karşıya olduğunu vurguladı.
Financial Times: Doğalgaz tüketimini yüzde 15 azaltma daveti AB’nin zayıflamasına yol açıyor
Financial Times (FT) gazetesi, AB Komitesi’nin üye ülkelere yaptığı davetin, birliğin zayıflamasına katkıda bulunduğunu yazdı. Gazetede yer alan makalede, Paris merkezli Jacques Delors Enstitüsü‘nden uzmanlar, “AB’nin bütünlüğü tehdit altında, birliğin kimi ülkeleri, komitenin planına katılmadıklarını halihazırda açıkladılar” sözlerini kullandı.
CNN: ‘Beyaz Saray, AB üyeleri ortasında gaz problemiyle ilgili bölünmenin yaşanmasından korkuyor’
CNN International’a konuşan kaynaklar 26 Temmuz’da, ABD Lideri Joe Biden idaresinin, Dışişleri Bakanlığı yetkilisi Amos Hochstein’ı Avrupa Birliği’ne gönderdiğini açıkladı. Hochstein’ın Paris ve Brüksel’de Avrupa’nın güç piyasasındaki durumu istikrara kavuşturma konusunu görüşeceği belirtildi. Makalede, Beyaz Saray’ın, Avrupa Birliği üyeleri ortasında ‘gaz problemiyle ilgili bölünmenin yaşanmasından korktuğu’ ve Avrupa’da, şu ankine nazaran daha fazla doğalgaza gereksinim duyulacağı kış karşısındaki ‘panik eğilimlerini durdurmaya çalıştığı’ söz edildi.