Rusya Federasyonu’nun İsrail ile istikrarlı alakaları, Tel Aviv idaresinin Donbass krizinde Ukrayna’dan yana hal almasıyla dertli bir sürece girdi.
Rusya Adalet Bakanlığı’nın İsrail Yahudi Ajansı’nın (Sohnut) Rusya temsilciliğinin kapatılması talebi, İsrail’de büyük tartışma yarattı. Haaretz gazetesi, 25 Temmuz’daki Rusya’ya gitmek isteyen bir heyete Moskova’dan onay gelmediğini yazarken, İsrail Başbakanlık Ofisi iki gün sonra bir hükümet heyetinin Başbakan Yair Lapid’in talimatıyla Moskova’ya giderek temaslarda bulunacağı duyuruldu. Kremlin sözcüsü Dimitri Peskov ise Devlet Lideri Vladimir Putin’in heyetle görüşme planı olmadığını söyledi
Ajansla ilgili gelişmeler yansırken, Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mariya Zaharova’nın “İsrail ile bağların kendi başına kötüleşmediğini” belirttiği açıklaması dikkat çekti. Zaharova, “Maalesef, son aylarda Tel Aviv tarafından yapılan açıklamalarda, muhakkak yapan olmayan ve en kıymetlisi, taraflı telaffuz duyduk. Bu bizim için katiyen anlaşılmaz ve garipti. Zira İsrail, diaspora hem Ukrayna hem de Rusya ile ilgilere dahil olması açısından tablonun tamamını görmeliydi” vurgusu yaptı.
İsrail sonbaharda seçimlere hazırlanırken İsrail kentlerinde Ukrayna’da Musevilerin katlinden sorumlu Banderist yapıya yansılar de sokak şovlarına yansımış durumda. Bu şartlarda Başbakan Lapid Sohnut’un kapatılmasına reaksiyonlarını lisana getirirken, “Rusya’daki Yahudi cemaatinin iki ülke ilgilerinin merkezinde olduğunu” vurguladı. Tekrar başbakanlığa oynayan Benyamin Netanyahu ise hükümeti ‘amatörce, sorumsuzca ve küstahça’ Rusya hakkında ‘gevezelik ederek’ ulusal güvenliği tehlikeye atmakla suçladı.
Hem Rusya hem de Ukrayna’da tesirli bir Yahudi nüfus var. Ukrayna Devlet Lideri Vladimir Zelenskiy de Yahudi asıllıyken, 2014’teki iç savaşı tetikleyen Kiev darbesini tanımayan Donbass bölgesinde de çok sayıda Yahudi asıllı insan yaşıyor.
Sohnut kriziyle ilgili gelişmeleri gazeteci ve müellif Hasan Erel ile konuştuk.
‘Sohnut’un kapatılma basamağı değerli bir krize işaret ediyor’
Hasan Erel’e nazaran, Rusya, Ukrayna ve İsrail ortasında parametreler birbirine girmiş durumda. İsrail’in tercihini Ukrayna’dan yana kullandığını söyleyen Erel, bunda İsrail’in, ABD ve Batı ile sıkı bağların büyük tesiri olduğunu belirtirken Sohnut’un kapatılma sürecinde Rusya’nın istihbarat bulgularının muhtemel tesirine atıf yaptı. Erel, Sohnut’un kapatılması kademesinin değerli bir krize işaret ettiği görüşünde:
‘Konu salt Ukrayna değil İran ve Suriye eksininde de düşünülmeli’
Erel, konun yalnızca Ukrayna üzerinden değil de Suriye ve İran ekseninde de düşünülmesi gerektiğini vurguladı. İran’ın Rusya ile münasebetlerinin bu süreçte yakınlaştığını anımsatan Erel, gelişmelerin Rusya’nın Suriye’deki tavrına tesirlerine de atıfta bulundu:
“Burada çok farklı etmenler de var. Yalnızca Ukrayna değil de Suriye ve İran üzerinden de düşünebiliriz. Suriye’de Rusya Esad idaresiyle birlikte. İran ile daha yakın ilgiler içinde girmiş durumda. İran aslında Şanghay İşbirliği Örgütü’ne (ŞİÖ) girmişti, artık de BRICS’e giriyor. Tahran’daki toplantıda da İran-Rusya alakalarının daha yüksek bir noktaya çekileceği, alternatif olarak yeni bir ulaştırma rotası İran üzerinden oluşturulacağı konuşuldu. Kuzey Denizi’nden İran’ın Bender Abbas Limanı’na inecek, Hazar yoluyla Batı’nın ablukasını bypass edecek bir rota da ortaya çıktı. Yani İran’ın değeri arttı. Daha evvel Suriye’de İsrail ataklarına Rusya çok önemli karşı çıkmıyordu. Son devirlerde daha çok karşı çıkmaya başlamıştı. Bir Rus askeri uçağı da bu taarruzlar yüzünden düşmüştü.”
‘İsrail karşısına Rusya üzere bir düşman almış olur’
Sohnut’un kapatılmasının uzun vadeli bir tansiyonun başlangıcı olabileceğine dikkat çeken Erel, gelişmelerin Rusya’nın Ortadoğu’daki konumunu da etkileyebileceğini söyledi:
‘Rusça İsrail’de üçüncü konuşulan dil’
İsrail’de Rus kökenli 1 milyonu geçen bir nüfusun olduğuna dikkat çeken Erel, Rusya’da da güçlü ve tesirli Musevilerin bulunduğunu belirtti. Erel, diasporanın Rusya’dan dışlanmasının İsrail’in iç siyasetinde, Ortadoğu’nun genel tablosunda ve de Rusya ile Ukrayna’da değerli sonuçlar yaratacağı görüşünde:
‘Türkiye açısından baktığımızda tahminen bir fırsat penceresi denilebilir lakin…’
Erel, daha evvel İsrail-Rusya ilişkilerinin Suriye, İran ve ABD’ye karşın âlâ olduğunu anımsatırken, Sohnut olayının jeopolitik bir değişikliği gösterdiği göüşünde. Rusya’nın Yunanistan ve Kıbrıs Rum Bölümünü de ‘hasım ülkeler’ listesine koyduğunu anımsatan Erel, “Türkiye açısından baktığımızda tahminen fırsat penceresi açılmış olabilir” yorumunda bulundu: