Samipaşazade Sezai, 1859’da İstanbul’da doğdu. Babası birinci Ulusal Eğitim Bakanı Abdurrahman Sami Paşa, annesi paşanın ikinci eşi ve Kafkasya’dan getirilmiş bir cariye olan Gülârâyiş Hanım’dır. Çocukluğu babasının Taşkasap’ta bulunan geniş konağında geçti. Bu konakta, dönemin kıymetli edebiyatçılarıyla tanıştı ve birinci tahsilini özel hocalardan aldı.
Çamlıca’daki köşklerine komşu olan Abdülhak Hamid ve Recaizade Mahmut Ekrem’le dostluk kurdu ve ömür uzunluğu dostlukları devam etti.
1879’da Evkâf-ı Hümayûn Mektûbî Kalemi’nde misyona başladı, akabinde 1901 yılına kadar Londra Sefâreti’nde ve Hariciye Nezâreti İstişâre Odası’nda çalıştı.
1901’de Paris’teki Jön Türkler’in başkan takımının yanına giderek, İttihat ve Terakki’nin yayın organı Şûrâ-yı Ümmet gazetesinde Osmanlı Devleti’nin siyasetlerini eleştiren yazılar yazdı.
1908’de II. Meşrutiyet’in ilanından sonra İstanbul’a döndü. 1909-1921 yılları ortasında Madrid büyükelçiliği yaptı. 1921’de vazifesinden ayrılarak tekrar İstanbul’a geldi.
Beklenen ilgiyi görmedi
1927’ye kadar çeşitli gazete ve mecmualara yazılar yazdı. 1927’de TBMM tarafından kendisine cüzi bir maaş bağlandı ve geçimini sıkıntı kaideler altında sağladı. 26 Nisan 1936’daki vefatına kadar İstanbul Belediyesi’nce Kadıköy Mühürdar’da kiralanan bir meskende yaşadı.
Samipaşazade Sezai’nin birinci yazısı “Maarif” on dört yaşındayken Kamer’de yayımlandı. Yirmi yaşlarında Şir isimli 3 perdelik bir trajedi yazdı ama bu yapıtla beklediği ilgiyi göremedi.
Tek roman: Sergüzeşt
Tek romanı olan Sergüzeşt’i 1888 yılında yayınladı, bu yapıtla birlikte ismi “Sergüzeşt yazarı” olarak anılmaya başladı.
1891 yılında yayımladığı Küçük Şeyler isimli kıssalardan oluşan yapıtı edebiyatımızda kısa kıssa çeşidinin başarılı birinci örneklerinden biri olarak değerlendirildi ve Servet-i Fünûn müellifleri üzerinde büyük tesirler uyandırdı.
Sayfa: 203
Hikayeler ve denemeler yazdı
Rumûzü’l-edeb ve İclâl isimli eserlerindeyse kıssalar, denemeler ve seyahat notlarını yayınladı. Paris’te geçirdiği yıllarda edebi yapıtlardan çok politik makaleler üretti, bilhassa Şûrâ-yı Ümmet gazetesinde dış siyaset hakkında yazılar kaleme aldı.
Tamamlanmayan roman: Konak
Hazîne-i Evrâk, İkdam, İleri ve Edebiyyât-ı Umûmiyye Mecmuası’nın müellif takımında yer aldı. 1934-1935 yıllarında kaleme aldığı Konak isimli romanıysa tamamlanmamıştır.